Khi loan tin về cuộc họp sắp tới ngày 27 và 28 tháng 2/2019 với chủ tịch Bắc Hàn Kim Chính Ân, tổng thống Trump thêm một câu thòng ngắn “có nhiều điều tích cực đang diễn ra”. Nghe thế, những người mê thích ông Trump khoan khoái coi đây là lại thêm một thành công mới của bậc “sư điều đình trả giá” (master dealer). Những người ghét ông Trump cho rằng là lại thêm một trò quảng cáo như cuộc họp lần đầu ở Singapore năm ngoái mà kết quả chỉ là một bản ký kết ngắn khẳng định thỏa thuận giải trừ võ khí hạt nhân mơ hồ, sau một cuộc gặp gỡ trao đổi, đi dạo, khoác vai, chụp hình kéo dài tổng cộng vài tiếng đồng hồ.
Cả hai bên đều có lý. Bên chống có lý vì ngoài văn bản thỏa thuận ngắn ngủi xác định ý giải trừ võ khí hạt nhân thì đã không có một chi tiết nào cụ thể về các giai đoạn tiến hành cũng như kiểm soát. Chưa kể rằng ông Trump đã phải bỏ các cuộc tập trận hàng năm với Nhật và Nam Hàn có ý nghĩa sát vai với hai đồng minh chủ chốt trong vùng để đối lấy vài di cốt của quân nhân Mỹ trong cuộc chiến và sự phóng thích một thanh niên Mỹ bị giam giữ vì tội gián điệp để về tới nhà thì chết. Hơn nữa, ông Trump đã bỏ qua sự độc tài khát máu để hết lời ca tụng chủ tịch Kim Chính Ân, tuổi trẻ tài cao, đã ổn định được một nước Bắc Hàn đầy khó khăn khi nhận chức. Ngoại trưởng Pompeo đã phát cáu vì không trả ổn định lời được những câu hỏi tìm hiểu về các chi tiết của thỏa hiệp, ngay sau cuộc hội, ngoài tuyên bố rằng hai bên đang làm việc. Thời gian từ bấy đến nay, các nỗ lực gặp gỡ với giới chức Bắc Hàn của ngoại trưởng Pompeo để xúc tiến thêm cũng không có kết quả. Cụ thể nhất chỉ là sau những vận động, ngoại trưởng Pompeo bay gấp sang Bắc Hàn đã được tiếp đón rình rang bằng một bữa tiệc với nhiều nữ tiếp viên ăn mặc y phục truyền thống, rồi thế là hết, đi về, không được gặp mặt Kim Chính Ân. Bộ ngoại giao Mỹ chỉ có thể ra vắn tắt thông báo về cuộc công du mà không có kết quả gì để nói, còn Bắc Hàn thì đưa tin đổ lỗi cho sự không hợp tác của Mỹ. Vắn tắt là ông Trump đã thổi phồng kết quả cuộc họp Singapore chỉ vì mục tiêu quảng cáo cho sự thành công của mình. Cuộc họp sắp tới do đó là một sắp xếp để cho ông Trump thêm một dịp để khoe thành công dù rằng kết quả không hơn lần trước, trong khi ông đang đối đầu với nhiều khó khăn liên tục trong nước. Có thể khẳng định như thế vì ông Trump đã khôn ngoan nói với các phóng viên ngày 19 tháng 2/2019 rằng “Chúng tôi sẽ gặp chủ tịch Kim hai ngày và tôi nghĩ rằng chúng tôi sẽ hoàn tất rất nhiều chuyện” Ông Trump nhắc lại cuộc họp Singapore năm ngoái để mà giới thiệu cuộc họp sắp tới “Chúng tôi đã khởi đầu hội họp rất tốt và tôi nghĩ rằng chúng tôi sẽ tiếp tục như thế. Tôi không nghĩ rằng đây sẽ là cuộc họp chót, nhưng mối quan hệ là rất tốt”. Ngoài ra trước đó, ông nói rằng mục tiêu tối hậu của ông là giải trừ võ khí hạt nhân, nhưng ông “không vội vã”, hàm ý rằng có thể không có nhiều tiến bộ.
Bên bênh không phải là thiếu dữ kiện để biện minh cái khả năng “bậc sư điều đình trả giá” của ông Trump. Là nó đã khiến nhà độc tài khát máu Kim Chính Ân phải ra khỏi chỗ biệt trú an toàn, đi sang Singapore hội kiến với ông Trump và ký thỏa thuận giải trừ võ khí hạt nhân, để cho ông Trump, một người “dám nói dám làm”, khỏi phải tiến hành một cuộc tấn công máu lửa mà thế giới chưa từng chứng kiến như ông đe dọa. Thành tích tránh chiến tranh này đã được chính ông Trump kể ra. Và đã được chứng minh ít ra phần nào bằng việc Bạch cung tuyên bố tổng thống Trump được thủ tướng Nhật đề nghị trao giải Nobel hòa bình. Ngoài ra mới đây ngoại trưởng Nhật Taro Kono đã nhận định rằng ông Trump đáng được giải hòa bình Nobel nếu làm cho Bắc Hàn giải trừ võ khí nguyên tử và phá hủy hỏa tiễn. Mở ngoặc nói cho rõ ở đây là ông Taro không xác nhận rằng thủ tướng Abe đã đề nghị trao giải Nobel cho ông Trump. Vì rẳng theo một số nguồn tin thì đề nghị này đã chỉ làm sau khi nhận được gợi ý bán chính thức từ Bạch cung. Nói khác đi thì đề nghị mà không đề nghị. Rút lại thì thực hư ra sao không rõ.
Hãy bỏ sang bên những luận cứ nhìn dưới góc cảm tính để bênh hay chống Donald Trump, ý nghĩa của cuộc họp sắp tới ngày 27 và 28 tháng 2/1019 là gì và kết quả sẽ ra sao?
Thứ nhất, Ông Trump cần cuộc họp lần thứ hai để khẳng định cuộc họp thứ nhất có thành công như ông khoe, dù chỉ có một kết quả cụ thể dù nhỏ về việc giải trừ võ khí hạt nhân. Thứ hai, Kim Chính Ân cần có một không khí thuận lợi để mở rộng giao thương với Nam Hàn, đã bị ngưng trệ thời cựu tổng thống Phác Cận Huệ nay đã bị vào tù, chính thức vì lạm dụng quyền chức và thối nát, nhưng thực sự vì chống giao thương buôn bán với miền Bắc. Tuy nhiên, cuộc họp này có xẩy ra hay không thì còn tùy thuộc một yếu tố khác là chiến tranh giao thương Trung Cộng và Mỹ. Tại sao lại nói đến chiến tranh giao thương với TC ở đây? Tại vì không thể bỏ qua điểm quan trọng Bắc Hàn là một đồng minh cật ruột của Trung Cộng. Bắc Hàn là một nước nhỏ và nghèo và lạc hậu mà có thể tồn tại là nhờ ở sự viện trợ của TC. Nghèo như thế mà có thể phát triển võ khí hạt nhân và thử hỏa tiễn liên lục địa tầm xa, tới Guam, cũng phải là nhờ TC hỗ trợ từ nền tảng. Sự phát triển các loại võ khí này chủ yếu do yêu cầu chiến lược của TC để quân bình với hai thế lực kinh tế tài chính Nhật và Nam Hàn có điểm dựa quân sự Mỹ từ Guam. Cho nên Kim Chính Ân có dự họp hay sẽ bỏ họp vào phút chót là tùy thuộc vào kết quả cuộc điều đình về chiến tranh thương mại mà Trump đã mở ra với TC.
Những thỏa thuận trong một số lãnh vực nhỏ có thể sẽ xong, như ta thấy qua những lời thông báo của ông Trump cho hay TC mua thêm nông phẩm của Mỹ, hay là các khẳng định tiếp tục điều đình giữa các giới chức trách nhiệm hai bên.
Nhưng có một lãnh vực lớn, nhiều tỉ đô la trong mặt điện tử và kỹ thuật chưa thấy có dấu hiệu giải quyết vì được liên tục nói đến một cách tiêu cực, là tình trạng ăn cắp kỹ thuật cũng như xâm nhập điện tử để phá hoại và dò xét tình báo. Một thí dụ cụ thể là chuyện giám đốc tài chính của đại công ty Huawei là Mạnh Vãn Chu bị Canada chặn bắt trong lúc chuyển máy bay ở Vancouver ngày 1 tháng 12 theo lời yêu cầu của bộ tư pháp Mỹ vì bà này vi phạm các luật lệ ngân hàng và chế tài của Mỹ đối với Iran, để dẫn độ qua Mỹ xét xử. Đáo hạn quyết định dẫn độ là cuối tháng giêng 2019, nhưng dẫn độ vẫn chưa xẩy ra. Nói khác đi chuyện vẫn chưa giải quyết xong. Ngày 18 tháng 2/2019, nhà sáng lập và sở hữu chủ công ty Huawei, thân phụ bà Mạnh Vãn Chu tuyên bố một cách quyết liệt với BBC rằng “Hoa kỳ không có cách nào đè nát chúng tôi. Thế giới không thể bỏ chúng tôi vì chúng tôi tiến bộ hơn”. Người theo rõi sự việc thì biết rằng đã có những biện pháp chế tài đối với Huawei từ Mỹ và ngoại trưởng Mỹ Pompeo đã cảnh báo rằng hoạt động của các công ty Mỹ sẽ giảm đi ở các nước tiếp tục xử dụng các sản phẩm Huawei, đặc biệt là hệ thống 5G mới nhất. Lý do là các sản phẩm của công ty có những “cửa sau” cho gián điệp và những chỗ yếu của hệ thống sẽ là nơi mà các hoạt động gián điệp xâm nhập. Công ty Huawei đã phủ nhận ý định gián điệp đổ cho công ty và khẳng định rằng các khiếm khuyến mà gián điêp có thể khai thác đã được sửa chữa. Mặt khác thì các lãnh đạo tình báo Anh tuyên bố rằng các sơ hở của 5G nếu có, Anh quốc có thể dễ dàng đối phó. Tuy vậy, rất có thể Anh quốc sẽ cấm sử dụng Huawei theo yêu cầu của Mỹ. Cho nên Giám đốc sáng lập và sở hữu Huawei còn nói thêm một cách hiền lành rằng “Chúng tôi tin tưởng ở Anh Quốc. Chúng tôi không vì thế mà rút khỏi đầu tư” Và thêm “Chúng tôi tiếp tục tin tưởng và chúng tôi mong Anh quốc sẽ tin chúng tôi hơn. Chúng tôi sẽ gia tăng đầu tư ở Anh quốc vì rằng nếu mà Hoa kỳ không tin chúng tôi thì chúng tôi sẽ chuyển đầu tư sang Anh quốc ở mức lớn hơn”.
Cuộc điều đình về chiến tranh giao thương Mỹ Trung quốc chưa có kết quả tuy ngày đáo hạn là mồng 1 tháng 3/2019 gần tới. Người ta không lo đổ bể, vì rằng các giới chức trách nhiệm hai bên đều bầy tỏ ý muốn tiếp tục và chính ông Trump cũng cho biết là có thể kéo dài thời gian thương thảo.
Cho nên kết quả hội đàm Trump Kim có xẩy ra hay không, dù đã định ngày, và nếu xẩy ra thì có gì cụ thể, là tùy thuộc ở tình trạng chiến tranh giao thương Hoa kỳ TC sẽ kết thúc ra sao. Người ngoài cuộc chỉ biết tổng quát như trên, thảo luận giữa các giới chức cao cấp trách nhiệm hai bên còn tiếp tục. Mới nhất, ngày 19 tháng 2, ông Trump nói rằng 1 tháng 3 không phải là một “thời điểm ảo thuật” (magical date) nghĩa là mọi vấn đề giao thương sẽ xong, tức là gián tiếp cho biết là sẵn sàng kéo dài thời gian điều đình. Trong cái không khí này thì TC sẽ nhiều phần không cản Kim gặp Trump để làm áp lực. Nói khác đi là cho ông Trump cơ hội khoe khoang cuộc hội với Kim ở Hà nội thành công, dù thực tế ra sao chăng nữa.
Bác sĩ Trần Xuân Ninh
(ngày 21 tháng 2/2019)