Patrick Hardison, 27 tuổi, chủ một cửa hàng bán vỏ xe hơi tại Senatobia, thuộc quận Tate, phía Tây Nam tiểu bang Mississippi. Anh có vợ và 5 người con. Trước khi mở tiệm, Pat là một lính cứu hỏa. Nay anh đã nghỉ việc, nhưng vì yêu nghề, anh sẵn sàng tự nguyện phục vụ, khi Sở Cứu Hỏa cần.
Ngày 5/9/2001, trong một công tác cứu hỏa, cả một khối lửa chụp vào mặt Pat, bắt vào chất nhựa của chiếc mặt nạ, làm chiếc mặt nạ bốc cháy, tan chảy ra cùng lúc với khuôn mặt anh. Sự đau đớn từ khuôn mặt cháy đen, nóng rát và biến dạng, lan đến toàn thân làm anh mờ mắt, lảo đảo, và anh quỵ xuống.
Pat được đưa vào bệnh viện chữa trị suốt sáu mươi ba ngày với nhiều cuộc giải phẫu. Anh đã mất hai tai và môi, cái mũi chỉ còn là miếng xương và mô mí mắt không còn khiến anh không thể nhìn rõ được. Nếu để lâu, anh có thể bị mù. Anh không dám nhìn mình trong gương. Một khuôn mặt đáng sợ, khuôn mặt của loài ma quái, đã làm cho ba đứa con nhỏ của anh Alison, Dalton và Averi khóc thét lên khi nhìn thấy bố từ bệnh viện trở về, và sau cùng, Chrissi, người vợ đầu gối tay ấp cũng dời bỏ anh!
Trong vòng bảy năm sau đó, Pat đã trải qua liên tục bảy mươi ba cuộc mổ lớn nhỏ, nhưng không làm thay đổi nhiều gương mặt khủng khiếp của anh. Theo lời khuyên của người bạn thân, anh gửi thư cầu cứu tới một BS Cuba là Eduardo Rodriguez, khoa trưởng trung tâm y khoa Langone của trường đại học New York, người đã thành công trong việc tái tạo khuôn mặt cho nhiều bệnh nhân bị tai nạn. BS Eduardo Rodriguez đã khám, theo dõi, và cuối cùng nhận lời giải phẫu giúp cho anh có khuôn mặt mới. Tuy nhiên, anh phải chờ có người hiến tặng một gương mặt thích hơp.
Mười năm chờ đợi cuộc mổ, mười bốn năm sống trong đau khổ, và gần như tuyệt vọng vì nổi bất hạnh. Nhưng rồi, trời không phụ lòng người.
Người hiến tặng khuôn mặt cho Pat là David Rodebaugh, hai mươi sáu tuổi, làm nghề thợ máy, có cùng loại máu, loại tóc, màu da, cấu trúc xương, cân nặng phù hợp với cơ thể của Pat, Davi bi tử thương trong một tai nạn xe cộ, và theo ý nguyện từ trước, David đã làm giấy hiến tặng toàn bộ cơ thể cho chương trình “Live-On NY”.
Ngày 14/8/2014, hồi 7 giờ rưỡi sáng cuộc mổ bắt đầu với một đội ngũ bác sĩ giỏi và y tá chuyên nghiệp gồm một trăm người. Hai phòng mổ cạnh sát nhau. Pat nằm trong phòng mổ phía bên kia trong tình trạng mê sâu. David nằm trong phòng mổ kế bên. Khi tim David vừa ngưng đập, BS Rodriguez thận trọng lóc khuôn mặt của David bỏ vào một dung dịch có máu đỏ, chuyển qua phòng bên, rồi rũ sạch, đặt lên trên khuôn mặt của Pat. Họ cắt bỏ các vết sẹo, nối lại các mạch máu và giây thần kinh, sắp xếp lại các xương mặt, phục hồi hai mí mắt, điều chỉnh lại hai môi, sau đó “drapping” phủ lớp da trên mặt Pat như người ta trải chiếc khăn trải giường.
Hai mươi sáu tiếng đồng hồ làm việc căng thẳng. Từ khi chuẩn bị trước khi mổ, tiến hành làm phẫu thuật, theo dõi và chăm sóc hậu phẫu, số tiền chi phí lên tới con số từ tám trăm năm chục ngàn đến một triệu đồng. Số tiền này được trường đại học tài trợ. Đây là cuộc mổ tốn tiền nhất từ trước đến nay. Đó cũng là cuộc mổ phức tạp mất nhiều thời gian và có số bác sĩ và y tá tham gia đông nhất.
Sau sáu tháng theo dõi và uống thuốc cho đến suốt đời, cơ thể Pat càng ngày phục hồi khá hơn. Pat có thể ăn được thức ăn bình thường mặc dù nói chưa rõ. Các vết sưng đỏ ở mặt xẹp và tan dần. Pat có thể đội mũ lưỡi trai, đeo kính râm, đeo tai giả đi mua sắm trong cửa hàng mà không bị ai dòm ngó. Một khuôn mặt bình thường như những khuôn mặt của những người xung quanh.
Ngày lễ Thanksgiving năm 2015, Pat đã bày tỏ lòng tri ân tới những người đã giúp anh được cải tử hoàn sinh, bằng những lời tâm sự:
"Sau cuộc mổ ngày 14/8/2014 thành công, mỗi buổi sáng thức dậy, tôi tập một thói quen là đứng trước gương, tôi nhìn tôi trong gương. Tôi lấy tay xoa nhẹ và chậm rãi trên đôi má bầu bĩnh và toàn khuôn mặt tròn trịa với tất cả sự trân trọng. Tôi liên tưởng đến một người, hơn cả một người bạn, một ân nhân, người cứu rỗi đời tôi: David Rodebaugh. Anh đã cho tôi làn da này.
Mỗi khi tôi xoa nhẹ và chậm rãi trên đôi má dọc theo hai bên thái dương, dưới cằm rồi vòng lên trên môi, hai tay tôi có cảm giác nham nhám, thô tháp, tôi biết rằng đó là những tế bào của những sợi râu quai nón và râu mép đang hoạt động. Đó là những sợi râu mạnh khỏe, đầy sức sống của David đang sống dậy trong làn da này và trên khuôn mặt tôi. Tôi không có râu quai nón. Đó là những sợi râu của người đã hiến tặng: David Rodebaugh.
Mỗi khi tôi nhìn đôi mắt tôi trong gương với hai lằn mí rất rõ làm cho đôi mắt càng ngày càng mở to ra sau khi hết sưng. Trên đôi mắt là cặp lông mày mọc khá dầy và có màu nâu đen cùng với màu của những sợi râu, tôi có cảm tưởng đôi mắt David đang nhìn và cười với tôi như muốn nói rằng sao chúng ta trôn giống nhau thế hả, anh bạn Pat?
Tôi thường ôm những đứa con tôi và hôn chúng trước giờ đi ngủ. Khi môi tôi chạm trên đôi má mịn màng của những đứa trẻ, tôi có cảm giác đôi môi ấy mềm, láng, ngọt ngào của tình yêu thương. Khi David còn sống, tôi nghĩ rằng đôi môi yêu thương ấy đã từng hôn lên những đôi môi của nhiều người con gái trong cuộc đời của David, chàng thanh niên đẹp trai và lãng tử đã cho tôi một đôi môi đẹp và gợi cảm hơn cả đôi môi của tôi trước kia.
Tôi với David bây giờ là một. Chúng tôi có trong nhau. David không còn sống nhưng mẹ anh người phụ nữ tốt bụng đã đồng ý ký tên hiến tặng khuôn mặt David cho tôi. Khi đến thăm và nhìn khuôn mặt tôi, bà tưởng đã nhìn thấy con trai bà. Bà cảm động ôm tôi khóc òa và nói với tôi rằng: “Phép lạ của David sẽ sống mãi” (The miracle of David will live on).
Đúng như thế. Khuôn mặt của tôi là một “phép lạ” mà đứa con bất hạnh của bà đã ban cho một người đã chịu nỗi bất hạnh suốt mười bốn năm qua. Hạnh phúc của tôi bây giờ là sự bất hạnh vĩnh viễn của bà. Tôi không biết dùng lời lẽ nào để chia sẻ sự đau khổ của bà mẹ mất con cũng như tôi cũng không biết diễn tả thế nào về niềm hạnh phúc của người được xã hội chấp nhận là một con người. Sau tai nạn, trải qua nhiều sự đau đớn về thể xác và tâm lý, giữa sống và chết, hạnh phúc và đau khổ, được và mất... đối với tôi bây giờ, cũng chỉ là những ảo ảnh của cuộc đời.
Người thứ ba tôi muốn nhắc đến với tất cả lòng biết ơn cùng với lòng kính mến, nể phục về tài năng và đạo đức của người y sĩ trong ngành y khoa đó là bác sĩ Eduardo Rotriguez. Khuôn mặt hiến tặng của David nếu không có đôi bàn tay khéo léo, tấm lòng nhân hậu, sự nhiệt tình và bộ óc siêu đẳng của ông trong nghề nghiệp chuyên môn, tôi sẽ tiếp tục sống trong cõi địa ngục trần gian đến cuối đời. Từ sự tuyệt vọng vì chờ đợi cuộc ghép mặt suốt mười năm quá lâu, ông luôn an ủi tôi “Đừng quá tuyệt vọng!”.
Từ sự đau đớn về thể xác, ông cho tôi niềm tin rằng sẽ có những viên thuốc mới sẽ làm cho tôi vượt qua cơn nghiện. Ông theo dõi sát cơ thể tôi từ khi có đủ những điều kiện tiến hành cuôc mổ, khi tôi nằm trên bàn mổ cho đến sáu tháng sau cuộc mổ với ánh mắt lúc nào đăm chiêu và nghĩ ngợi sau mỗi lần khám bệnh hàng ngày.
Bác sĩ Cuba Eduardo Rodriguez, chuyên gia giải phẫu thẩm mỹ và ghép mặt trung tâm y khoa Langone, New York, NY
Thế rồi một hôm, ông mời tôi cùng đi mua sắm với ông trong khu Macys. Tôi rất ngạc nhiên vì lời đề nghị này. Tôi và ông đi lang thang một lúc lâu, trong lòng nghĩ rằng ông đang cần tìm mua những chiếc áo sơ mi mới. Ông quan sát mọi người qua lại. Không ai quay lại nhìn hay quan tâm gì đến tôi cả. Ông nói, ông muốn chứng kiến tận mắt hình ảnh xã hội chấp nhận tôi như thế nào. Khi nghe ông nói đến câu này, tôi đã bật khóc.
Trên đường về, ông khen tôi “You are special”. Tôi nói chính ông mới là người xứng đáng “You are special”?
Vài ngày sau tôi được ông trực tiếp đến tận giường bắt tay, ôm tôi và báo cho tôi biết tôi sẽ được xuất viện sau sáu tháng chữa trị. Nụ cười của ông lúc ấy thật rạng rỡ. Bệnh viện đã chụp rất nhiều tấm hình tôi trong cuộc mổ để theo dõi và làm tài liệu, nhưng bức hình đẹp nhất sau mười bốn năm chạy trốn hình ảnh mình trên ống kính, đó là tôi được chụp với ông trong buổi lễ chia tay, và với những người đã từng gắn bó với tôi trong bệnh viện. Ông đã tạo nên một kỳ tích trong lịch sử y khoa ngành cấy ghép mặt ở xứ Mỹ, và mãi mãi là thần tượng của tôi.
Ngoài ra, tôi muốn gửi những lời cám ơn đến đội ngũ các bác sĩ phụ tá bác sĩ Rodriguez và những người y tá mặc quần áo, đội mũ xanh làm việc âm thầm bên cạnh bác sĩ Rodriguez. Đó cũng là những chiếc áo trắng đi lại vội vã trên hành lang hay cắm cúi làm việc trong các phòng hành chánh, các phòng thí nghiệm, những người lao công, gác cổng, các sinh viên tập sự vô danh và rất nhiều người trong bệnh viện biết đến bệnh nhân Pat. Họ đã chăm sóc công việc vệ sinh, miếng ăn thức uống, chia sẻ từng viên thuốc, từng mũi kim chích trong những tiếng rên la vì đau đớn của tôi. Làm sao tôi kể cho hết còn biết bao nhiêu con người đóng góp cho quỹ học bổng của sinh viên trường đại học “the University Grant” đài thọ cho cuộc mổ này.
Cuối cùng tôi muốn cám ơn đến mái gia đình nhỏ của tôi. Các con tôi Cullen, đứa lớn đã vào đại học. Cullen và Brandon ngày đó chỉ đứng xa mà nhìn bố với ánh mặt sợ hãi. Còn ba đứa kia Dalton, Averi và Alison chắc đã quên hình ảnh chúng khóc thét lên và bỏ chạy khi thấy khuôn mặt của bố. Bây giờ chúng đã ôm tôi và cho tôi những nụ hôn nồng ấm như ôm hôn mẹ của chúng.
Cuối cùng, tôi muốn cám ơn Chrissi, người vợ cũ của tôi. Chrissi đã mệt mỏi vì phải chia sẻ bệnh tật của tôi rất nhiều trong mười năm qua nhưng sự chịu đựng của người phụ nữ có giới hạn. Cô ấy còn trẻ và cần có một sự thay đổi. Mặc dù hạnh phúc chỉ kéo dài có mười năm nhưng cô ấy vẫn còn trách nhiệm với các con của tôi. Với tôi, thế là đủ lắm rồi. Dù sao, cô ấy với tôi vẫn còn là tình bạn. Năm đứa con tôi vẫn là chiếc cầu nối giữa bố mẹ chúng.
Khuôn mặt mới. Cuộc đời mới. Niềm tin và hy vọng mới. Ngày lễ Thankgivings năm nay tôi muốn gửi một thông điệp đến mọi người thân yêu của tôi rằng trong những lúc tối tăm nhất của cuộc đời, vẫn còn một tia sáng lấp lóe ở cuối đường hầm. Hãy bám víu lấy chút ánh sáng mong manh ấy và kiên nhẫn chờ đợi. Ánh sáng ấy sẽ có lúc lan tỏa và bừng sáng khi mình vượt qua được khúc quanh cuối đường. Tôi đang choáng ngợp đón nhận những tia sáng lấp lánh ấy. Đó là niềm vui đã trở lại trong trái tim tôi.
Ý tưởng này tôi học từ bác sĩ Eduardo Rogriguez, người ơn suốt đời và cũng là người đã cho tôi khuôn mặt mới.
Hoàng Thế Hiển phóng tác
(11/2019)