Tối ngày thứ sáu 13 tháng 4/2018, tổng thống Donald Trump lên truyền hình thông báo trong một bài diễn văn ngắn gọn rằng đã cho lệnh oanh kích chính xác Syria với sự phối hợp của hai nước đồng minh Anh và Pháp. Để trừng phạt tổng thống Assad nước này đã xử dụng võ khí hóa học tấn công vào thị trấn Douma dưới sự kiểm soát nhiều năm của quân chống chính phủ. Ông nói “Tôi đã ra lệnh cho quân lực Mỹ oanh kích chính xác những mục tiêu liên quan đến khả năng xử dụng võ khí hóa học của tên độc tài Bashar Assad”. Ông kết luận là “nhiệm vụ đã hoàn tất” . Mấy chữ nhiệm vụ hoàn tất này đã làm cho các nhà bình luận nhắc lại một cách mai mỉa khẩu hiệu chăng ra trên hàng không mẫu hạm Abraham Lincoln khi ông tổng thống Bush con ngày 1 tháng 5/2003 thông báo truyền đi trên truyền hình về kết quả cuộc tấn công Iraq làm “kinh hoàng và choáng váng”, xử dụng những võ khí tối tân của Mỹ, để khuất phục nhanh chóng hệ thống cai trị Saddam Hussein đã được Mỹ dựng nên và hỗ trợ nhiều năm. Mai mỉa vì rằng cuộc chiến Iraq kéo dài tới nay, và tình hình thì vẫn lộn xộn, với một phó sản độc hại là lực lượng Hồi giáo ISIS, sau nhiều tỉ đô la tiêu đi trong khi nước Mỹ vẫn có nhiều lãnh vực xã hội cần tiền cải thiện.
Tiếp theo, bộ trưởng quốc phòng tướng Mattis đã cho truyền thông biết thêm chi tiết rằng cuôc không kích đã thành công, vì đánh trúng mục tiêu và không có người dân nào chết. Nói khác đi là không có những thiệt hại nhân mạng dân thường mà các nhà chính trị và truyền thông gọi là “thiệt hại râu ria”, vì coi là không đáng kể. Thí dụ như dăm bảy mạng hay vài chục người bị chết khi không kích vào một cuộc họp của quân khủng bố mà sau khám phá ra là một đám cưới hay một đám tiệc.
Thành công vì đã có thể ra một quyết định khó khăn, đã phải ở lại Bạch cung tập trung suy nghĩ, bỏ phí một cuộc công du dự hội nghị thượng đỉnh các nước châu Mỹ, hứa hẹn những nghi lễ và tiệc tùng không thể không xứng đáng với một nguyên thủ đại cường và đồng thời là tỉ phú vợ đẹp con khôn như ông Trump. Thành công cũng vì ông đã vận động được thủ tướng Anh Theresa May tham dự, không để làm gió bay đi lời bà nói là “không thể để cho võ khí hóa học xử dụng ở trận tuyến và ở trên đường phố nước Anh mà không bị trừng phạt”. Ý rằng bà khoèo cái vụ mưu sát hai cha con điệp viên nhị trùng người Nga Sergei và Yulia Skripal bằng chất độc thần kinh Novichok ở Salisbury ngày 4 tháng 3/2018, để mà tiếp tục đổ tội cho Nga, tuy rằng sau chót thì cũng vẫn chưa thể khẳng định chắc chắn ai là thủ phạm việc sử dụng võ khí hóa học, cả trong hai vụ Salisbury ở Anh cũng như Douma ở Syria. Hay sự khẳng định nếu có thì chỉ có giá trị chắc chắn giống như câu tục ngữ “sư nói sư phải vãi nói vãi hay” ở nước ta. Cũng sau những trao đổi điện thoại với ông Trump thì tổng thống Pháp tuyên bố “một trong những mục tiêu của ông ở Syria là “loại bỏ những khả năng tấn công bằng võ khí hóa học của chế độ, sau khi đã kiểm chứng mọi tin tức”. Và rằng “Pháp sẽ không đời nào cho phép một cuộc leo thang hay bất cứ điều gì làm hại đến sự ổn định trong vùng, nhưng chúng ta cũng không thể cho phép những chế độ nào tin rằng có thể hành động vi phạm luật pháp quốc tế một cách tồi tệ nhất mà không chịu hậu quả”. Sau cùng thì ông cho biết Pháp có bằng cớ võ khí hóa học đã được dùng ở Douma. Để mà cho lệnh quân lực Pháp nhập cuộc oanh kích. Thành công còn là vì cuộc không kích diễn ra mà không tạo những phản ứng kinh khủng của Nga có thể tai hại cho toàn thế giới
Nguồn Internet. Hình chụp sau oanh kích.
Tại sao ba lãnh đạo đại cường Tây phương đã khẳng định mà người đứng ngoài từ xa có thể nghi ngờ về việc Syria xử dụng võ khí hóa học? Thứ nhất là tin về sử dụng võ khí hóa học được truyền đi đầu tiên bởi hội phi chính phủ NGO Mũ sắt trắng (White helmets) làm việc nhân đạo để giúp dân trong lãnh địa của quân chống đối chính phủ. Và được phổ biến rộng rãi bởi tổ chức quan sát nhân quyền Syria (Syrian Observatory for human rights) ở London, chuyên loan tin chống đối chính phủ Syria từ khi cuộc chiến Syria mở ra. Tính chất chính xác của nguồn tin do đó không bảo đảm. Thứ hai, là thị trấn Douma do quân nổi loạn chiếm giữ đã bị quân chính phủ vây chặt, nhân số không còn bao nhiêu, đang ở trong tình trạng điều đình các thể thức để đầu hàng hay di tản an toàn nếu muốn, về vùng quân nổi dậy còn chiếm giữ ở miền Bắc Syria, nghĩa là gia nhập vào hàng ngũ của một lực lượng chống đối được Mỹ hỗ trợ để sẽ đóng một vai trò trong chính phủ tương lai đang được giàn xếp xây dựng cho Syria. Tức là chính phủ Bassad hiện nay không cần có nhu cầu tiêu diệt bằng võ khí hóa học để thanh toán cái chốt chống đối này. Chỉ việc tiếp tục bao vây là đủ như là đã thực hiện với nhiều chốt chống đối khác.
Thứ ba, xét cung cách hành xử của các nước tại hội đồng Bảo an LHQ, bỏ phiếu theo phe đối với các nghị quyết của Nga và Mỹ đưa ra, với nhiều phiếu trắng, thì người ta thấy rằng không có đủ dữ kiện để kết luận có hay không sự xử dụng võ khí hóa học.
Douma ngày 20 tháng 4/2018 (sau khi quân nổi loạn rút đi theo quy định chính phủ Syria)
Câu trả lời tại sao lại mở ra một cuộc tấn công hiểm nghèo khi mà chưa có gì rõ rệt, còn có thể là do cái tính của ông Trump đã chót, trên twitter, kết án Assad là con vật giết dân, và dọa trừng phạt. Cho nên đã chót thì phải chét. Chứ không hẳn vì Syria xử dụng võ khí hóa học. Ngoài ra, thì cứng rắn ở Syria tức là đối đầu với Iran - còn là yêu cầu để ông Trump giữ vững sự ủng hộ của thế lực chính tri bảo thủ Do Thái trong chuyện đối phó với những chống đối kéo dài tới nay của phe chính trị không chấp nhận sự thắng cử năm 2016 của ông. Về phía thủ tướng Anh, nếu bà May làm theo quyết định của Mỹ là vì phải trả nợ cho ông Trump đã hưởng ứng cùng với bà trong vụ Novichok, khi mà những dấu hỏi về nguồn gốc sản xuất Novichok không được trả lời. Quyết định muộn màng nhưng dứt khoát của ông Trump đóng cửa lãnh sự quán Nga ở Seattle và đuổi 63 nhân viên ngoại giao Nga về nước là một xác nhận quan điểm của bà May về vụ Novichok ở Salisbury là đúng. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron là người được ông Trump yêu thích từ đầu, không thể không đối xử cho đẹp, và cũng vì cứng rắn với Syria và thân Do Thái vốn là lập trường từ lâu không đổi của các chính phủ Pháp.
Tuy vậy nhưng mà đánh Syria không phải là không tạo những phản ứng hiểm nghèo. Nhất là đối với Putin là người đã tạo được uy tín vững chãi với dân Nga trong lời hứa hẹn đưa Nga trở lại vị trí cường quốc. Nói khác đi, Putin không thể thụ động chấp nhận sự mất uy tín đã xây dựng được sau 18 năm cầm quyền, đối với dân Nga. Người ta nhắc lại chuyện ông Trump đã phóng hỏa tiễn trừng phạt Syria năm ngoái cũng về chuyện xử dụng võ khí hóa học. Trong vụ này, Nga đã được thông báo trước. Cho nên 59 trái hỏa tiễn Tomahawk giá trị mỗi trái 1 triệu đô la đã không tạo ra những thiệt hại đích đáng nào, cũng như không đụng chạm tới nhân sự và quân khí Nga. Nhưng đủ để tạo ra hình ảnh một tổng thống Donald Trump cứng cỏi, ít ra là trong chính sách Trung Đông, cần thiết cho việc củng cố cái ghế lãnh đạo Bạch cung, khi mà ông bị chống đối liên miên bởi truyền thông và các chính trị gia cơ chế mà ông đã qua mặt.
Với lời lẽ dữ dằn mạt sát Assad trên twitter của ông Trump, và hẹn sẽ có biện pháp trừng trị trong vòng 24 đến 48 giờ, Nga không thể không có trả lời. Các giới chức Nga đã đưa ra những biện pháp ứng phó khác nhau mà tóm lại là sẽ dùng những phương pháp phòng vệ cần thiết, không những chỉ để chống các hỏa tiễn mà còn nhắm vào các phương tiện phóng hỏa tiễn, nghĩa là các căn cứ, hay chiến hạm hay phi cơ. Tuy nhiên, đại diện Nga tại LHQ đã phát biểu rằng ưu tiên trước mắt của Nga là “hết sức tránh một cuộc chiến tranh”, nhưng không loại bỏ bất cứ một chuyện gì có thể xẩy ra, bởi vì không may là những thông điệp đến từ Washington rất là hiếu chiến”. Tin từ điện Kremlin ngày thứ năm 12 tháng 4 cho biết là một đường giây nóng về tình hình Syria đã được thiết lập. Được lời như thế, và có tin như thế, ông Trump đã mở ra cuộc tấn-công-mà-không-tấn-công, dựa theo kinh nghiệm của những quyết định mà ông đã lấy trong cuộc chiến Syria từ ngày làm tổng thống, ngoài chuyện phóng 59 trái Tomahawks năm ngoái. Thực vậy, tin cho biết sau cuộc oanh kích, rằng giám đốc CIA, ông Mike Pompeo người được ông Trump đề cử làm ngoại trưởng, đã trong một cuộc điều trần trước quốc hội khẳng định rằng trong cuộc đụng độ hồi tháng 2 giữa lực lượng chống đối do Mỹ lãnh đạo 200 lính Nga mà ông Pompeo gọi là lính đánh thuê đã bị giết hồi tháng hai. Chuyện này đã không gây những phản ứng đáng kể từ Nga. Vì lúc đó một đường giây nóng giảm tranh chấp Nga Mỹ đã được sử dụng.
Sau cuộc tấn công, hãng thông tấn Tass của Nga đã loan báo rằng không có hỏa tiễn nào hướng về phía các vùng phòng thủ bởi hệ thống phòng không Nga trong các cơ sở quân sự Nga trên đất Syria hay là rơi gần các vùng đó. Người ta cũng biết rằng Nga đã được thông báo về các địa điểm tấn công. Biết như thế thì không thể không nghĩ rằng những lời qua tiếng lại giữa các giới chức Nga Mỹ là những phát biểu để tạo những ấn tượng cần thiết nơi các thành phần quần chúng liên hệ. Những hung hãn trên twitter của ông Trump về căn bản không khác gì nội dung cuộc điện đàm đầu tiên ở ghế tổng thống của ông Trump với tổng thống Mễ Tây Cơ, muốn ông này nhận trả tiền xây tường ở biên giới hai nước là vì cần cho dân Mỹ nghe như thế. Thực tế tính sau. Trong trường hợp vụ oanh kích Syria thì cốt lõi vấn đề là đã cho Nga biết trước các địa điểm oanh kích để mà có chấp thuận mặc nhiên. Thành ra nói tấn công mà không tấn công vì như thế.
Nhận định dựa trên các dữ kiện cụ thể đa phương như trên thì, có thể nói trong cuộc oanh kích ngắn ngủi này, cả ba phe cùng thắng. Phía đồng minh thì Mỹ thắng vì ông Trump thi hành được lời đe doạ trừng phạt, một cách giới hạn và hợp lý, vì đánh vào chỗ kể là tổ của sức mạnh võ khí hóa học của Syria. Tuy người thường không biết vai trò thực của những địa điểm này ra sao. Mỹ cũng thắng vì có khả năng thực hiện oanh kích chính xác không gây thiệt hại râu ria như thường lệ. Anh thắng vì thủ tướng May trả được ơn nghĩa với ông Trump và cũng cố mối giao hảo hai người, dù trước đây ôngTrump đã nhiều phen ủng hộ phe đối lập Anh. Pháp thắng vì giữ được lập trường thân Do Thái của các chính phủ trước đây, mà không mất mấy sức lực, chỉ trong vài tiếng đồng hồ bắn phá.
Nga thắng vì những đe dọa phản ứng của Nga đã khiến cho không xẩy ra một cuộc chiến mới, tốn kém và thiệt hại dù chỉ giới hạn ở Syria. Syria thì dĩ nhiên sung sướng, và có thể khoe khoang thắng lợi vì đã bắn hạ được phần lớn 106 hỏa tiễn phóng tới, mà con số bị chặn tính ra là trên 70. Bằng những phương tiện phòng không cổ điển chứ không phải là hệ thống tối tân S300 do Nga cung cấp về cuối cuộc chiến. Ngay sáng hôm sau cuộc oanh kích, truyền hình Syria đã phóng đi hình ảnh tổng thống Bashar Assad ung dung mặc complet cravate sách cặp đi vào văn phòng làm việc. Còn dân chúng ngoài đường thì vẫn nhộn nhịp sinh hoạt như không có gì xẩy ra, theo như các phóng viên Tây phương tường thuật.
Tóm tắt thì cuộc tấn công vào các cơ sở trọng yếu của phương tiện chiến tranh hóa học Syria ông Trump và hai đồng minh Anh Pháp mở ra đêm ngày 13 tháng 4/2018 quả là một cuộc tấn công không tiền khoáng hậu, vì tấn công mà không phải là tẩn công, và được đối phương mặc nhiên chấp thuận. Và vì rằng có thể tóm tắt lại bằng câu Úm ba la cả ba ta cùng thắng.
Bác sĩ Trần Xuân Ninh
(ngày 20 tháng 4/2018)