Truyền thông giòng chính (mainstream media) là 4 chữ mà giới truyền thông và giải trí chống Donald Trump tự khoác cho mình.
Cuộc chiến đã chính thức diễn ra giữa truyền thông và Donald Trump khi ông này viết trên twitter rằng. “Truyền thông tin giả (Những công ty thất bại NYT, NBC, ABC, CBS, CNN) không phải là kẻ thù của tôi, mà là kẻ thù của dân chúng Mỹ “. Nói cho đúng thì cuộc chiến giữa truyền thông và Trump đã bắt đầu từ những bài viết liên miên đánh vào khuyết tật và cá nhân Trump, theo chiến thuật vẽ ra bởi ban tranh cử đảng Dân chủ, và được thi hành một cách nhịp nhàng tung hứng và cần mẫn bởi truyền thông. Chiến thuật này, sau kết quả bầu cử thì bà Hillary đã nhận trong một buổi họp với những thành phần đã ủng hộ bà, rằng đó là một nguyên nhân sự thất cử của bà. Nguyên nhân kia là sự thông báo của giám đốc FBI về những dữ kiện mới liên hệ đến vụ xử dụng địa chỉ điện thư riêng của bà Clinton. Cái nhãn tin giả (fake news) ông Trump dùng để gọi truyền thông là tội không chấp nhận được đối với những cơ quan truyền thông cho tới nay kể là giòng chính. Và giữ tin tức bí mật trong vòng phụ tá thân cận không cho truyền thông có điều kiện biết trước như những thời tổng thống trước kia, cũng là một tội không thể dung tha. Vì tình trạng này, New York Times đã không biết gì về cuộc điện đàm tối thứ năm mồng 9 tháng 2 của Trump và Tập Cận Bình cho nên trong ấn bản sáng ngày thứ sáu mồng 10 tháng 2, NYT đã cho đăng một bài chỉ trích Trump rằng vì nói chuyện với tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn mà Tập cận Bình giận không liên lạc với Trump, mà cũng hàm ý rằng Trump không biết cư xử chính trị làm hư mối quan hệ với một đối tác quan trọng là Trung quốc. Ngay sau đó ông Trump đã lên twitter mắng NYT là loan tin giả (fake news) và cho biết rằng ông đã thảo luận dài với Tập Cận Bình tối hôm trước, và thông báo quan điểm chính thức về “một nước Trung Hoa”.
Câu hỏi là bên nào sẽ thắng và bao giờ cuộc chiến sẽ chấm dứt. Đứng về phương diện nhân số, thì Trump yếu thế chỉ có một mình với một số nhân vật thân cận giới hạn phải lo nhiều việc. Những cơ quan truyền thông thủ cựu ủng hộ Trump cũng có, nhưng nói chung là yếu hơn về nhân sự và vì phần lớn chi ở cấp đia phương, không có tầm mức quốc gia, và các thành phố đông dân có sức nặng chính trị xã hội lớn. Riêng một tờ báo New York Times đã có 1000 phóng viên. Các báo và các đài truyền hình mà ông Trump bảo là “thất bại” khác NBC,ABC, CBS, CNN vân vân cộng vào thì nhân số tính ra là cả sư đoàn. Cứ luân phiên mỗi người viết một bài nhỏ là đủ tràn ngập các ý kiến của Trump trên twitter và các giải thích của cộng sự viên thân tín. Tuy nhiên vấn đề thắng bại không chỉ đơn thuần là lời qua tiếng lại, mà còn tùy thuộc ở khả năng xử dụng hiệu quả quyền lực của người đứng đầu hành pháp để điều đình, trả giá hay lấn lướt. Ngoài ra cũng còn tùy thuộc ở khả năng củng cố, lôi kéo cái khối quần chúng đã ủng hộ đưa ông Trump làm tổng thống. Điều này khó hơn nữa, vì lời nói và hứa hẹn không đủ mà còn phải là kết quả thực tế do tình hình kinh tế tài chính và xã hội đưa lại.
Trước mắt, ông Trump đã thắng keo đầu, khi truyền thông không còn là cái loa độc nhất, mà còn có những tiếng nói thẳng từ Trump qua twitter, và từ các cộng sự viên, được giới thiệu bởi Kellyann Conway phụ tá thân cận của Trump là “alternative facts” (dữ kiện khác). Những dữ-kiện-khác này chưa cần nói đúng sai ra sao nhưng ít nhất là cho người ta thấy rằng truyền thông gọi là giòng chính không phải là nguồn tin độc nhất và toàn diện. Những diễn tiến mới đây cho thấy ông Trump không nao núng. Sau khi có những phê bình nặng nề quan điểm của ông coi truyền thông là kẻ thù của dân Mỹ, dựa trên câu-nói- cắt-đi-một-phần của ông, ông đã nhắc lại truyền thông tin giả là kẻ thù của dân Mỹ, và chỉ thẳng tên những cơ quan đó, không một chút ngập ngừng. Phụ tá truyền thông của ông, Sean Spicer đã im lìm dấn lên, vào ngày thứ sáu 24 tháng 2, tổ chức một buổi mạn đàm (gaggle) trong văn phòng của ông ta, thay vì là trong phòng họp truyền thông thường lệ. Điểm đặc biệt là một số nhân viên của các truyền thông tin giả không được mời, gồm có New York Times, The Hill, Buzzfeed, CNN, The Daily Mail, BBC, NewYork Daily News, Politico vân vân..Mở ngoặc nhắc lại ở đây rằng CNN và Buzzfeed là hai hãng truyền thông đã loan đi tin không kiểm chứng của một cựu nhân viên tình báo Anh báo cáo cho an ninh Mỹ rằng Nga có những hình ảnh có thể bắt bí ông Trump trong một khách sạn lớn ở Nga khi sang dự cuộc thi hoa hậu ông Trump tổ chức cách đây chục năm. Trong cuộc mạn đàm, hãng AP và tuần báo Times được mời nhưng phản đối không dự. Wall Street Journal có mặt nhưng sau đó cho biết rằng nếu biết sự thể như thế thì đã không dự. Một số phóng viên tụ họp ở phòng hội thường lệ nhưng không được mời đứng cằn nhằn than phiền trong hành lang dẫn tới văn phòng ông Spicer đã bị nữ phát ngôn viên Bạch cung Stephanie Grisham gọi nhân viên mật vụ đồng phục tới giải tán đuổi đi. Liên hội các phóng viên Bạch cung đã phản đối quyết định này của Sean Spicer, cũng như nhiều truyền thông giòng chính khác.
Ông Trump trong bài nói chuyện tại hội nghị Nhóm vận động bảo thủ đảng Cộng hòa Conservative Political Action Conference đã phê bình truyền thông giòng chính không tiếc lời, gọi là “truyền thông bất lương”. Ông nói “Như quý vị thấy trong suốt cuộc tranh cử và ngay cả bây giờ, tin giả không nói sự thực. Nó không đại diện cho dân chúng, nó sẽ không bao giờ đại diện quần chúng, và chúng ta phải tính giải quyết vấn đề này”. Ông cho biết rằng sẽ không tham dự buổi dạ tiệc hàng năm của Liên hội các phóng viên Bạch cung. Chủ tịch hội đã phản ứng tuyên bố rằng “dạ tiệc đã được tổ chức và sẽ được tiếp tục là để “xiển dương tu chính điều 1 hiến pháp và vai trò quan trọng đã đóng của một cơ quan truyên thông độc lập trong một nước cộng hòa lành mạnh”. Thường thường tổng thống và những cộng sự viên được mới tham dự dạ tiệc. Một tài tử diễu sẽ được mời tham dự và tha hồ chọc quê vị tổng tư lệnh quân đội. Nhưng mà đã có câu hỏi rằng là nếu mà không có tổng thống thì cái dạ tiệc đó sẽ ra sao.
Trong cuộc chiến tranh này, cố vấn chiến lược thân cận của ông Trump Steve Bannon, trong một cuộc phỏng vấn hiếm hoi với New York Times, lá cờ đầu của truyền thông giòng chính chống Trump tuyên bố “Truyền thông phải bối rối và xấu hổ, im miệng lại và nghe một thời gian. Tôi muốn ông ghi lại điều tôi nói này, là ‘Truyền thông ở đây là đảng đối lập. Truyền thông không hiểu đất nước này. Truyền thông không hiểu tại sao Donald Trump lại trở thành tổng thống’. Bannon cũng khẳng định rằng mặc dầu mọi cố gắng, truyền thông tin giả không thể nào đánh bại Trump, vì họ đã không tạo ra Trump. Họ sẽ bị bẽ mặt nữa.
Đúng thế, ai cũng biết nguyên tắc khi đã không cầm nâng cao lên thì không thể vất xuống.
Có thể rằng sẽ không xẩy ra sự bẽ mặt. Bởi vì Truyền thông tin giả sẽ đủ khôn ngoan để dịu dần đi những tấn công đủ loại liên tục đánh vào tổng thống Trump. Khi mà không có tiến đánh thì không có phản công. Và có vẻ như đã có vài dấu hiệu này từ phía truyền thông.
Trần Xuân Ninh
(ngày 27 tháng 2/2017)