Cuộc đời là vô thường. Câu nói đó nhiều người biết. Nhưng ý nghĩa của nó có lẽ chỉ được nhận thức rõ ràng thấu đáo qua những kiểm nghiệm cuộc đời của những ai từng trải. Từng trải để thấy rằng được mất ai cũng trải qua. Nhưng khổ đau hay sung sướng, ít hay nhiều, thì không nhất thiết tỉ lệ với số mất hay được, to hay nhỏ. Nói khác đi, đối với con người hễ mất là khổ, được là sướng, bất kể to nhỏ. Và kinh Pháp Cú mới dậy rằng: “Trong các pháp, tâm dẫn đầu, tâm là chủ, tâm tạo tác tất cả”.
Và vì thế có câu:
“Có thì có tự mảy may
Không thì cả thế gian này cũng không”
Nếu hiểu được rằng những vui, buồn, đau khổ, hạnh phúc xẩy đến cho cuộc đời đến từ cái tâm của mỗi người, thì thái độ hành xử của con người với nhau là chìa khóa hóa giải cho những khổ đau phiền muộn. Khi con người nhận thức được rằng hạnh phúc ở trong cách hành xử của mình với người khác, con người có thể tìm được cho tự thân một cuộc sống an lạc ý nghĩa.
Nếu thấy rõ lẽ vô thường, cuộc đời thay đổi, không có gì vĩnh viễn, có đó mất đó, thì con người hiểu được ý nghĩa của cái tại; vui với cái hiện có của mình và cảm được cái không có của người, để mà biết đủ, không gom tất cả về mình, vì mình. Cuộc sống của con người khi đó sẽ trở nên đơn giản thảnh thơi, thấy được hạnh phúc của mình ngay trong hạnh phúc của tha nhân, không bị dằn vặt vì hơn thua ganh ghét. Điều này đa số cho là không tưởng trong cuộc đời. Nhưng thật sự đã có xẩy ra.
Có một bà mẹ, thất vọng vì cô con gái đã đi ngược lại mong muốn của bà qua quyết định lập gia đình với một người khác với người thanh niên mà bà đã chọn, bà phản ứng lại bằng cách từ chối đứng ra tổ chức hôn lễ cho cô con gái. Kết quả là cô con gái và người yêu đã lên Las Vegas để làm giấy thành hôn và rời khỏi căn nhà của người mẹ. Khi người con gái có con, người mẹ lại buồn khổ vì nhớ con và không gặp được cháu ngoại cho nên đã nhờ người đánh tiếng rằng bà mong cô con gái đem chồng và con về thăm bà. Trường hợp này cho chúng ta thấy người mẹ ngay từ đầu đã quá cứng rắn và nhầm lẫn giữa hạnh phúc của bà và hạnh phúc của người con gái. Bà muốn người con gái nghe lời bà và lập gia đình với người bà đã chọn. Nếu cô con gái chiều theo lời bà thì bà sẽ vui và thấy hạnh phúc vì được vừa ý. Nhưng khi người con gái quyết định lập gia đình với người khác tức là chọn đi theo hạnh phúc của cô, thì tự ái của người mẹ đã bị tổn thương và bà mẹ đã trả thù bằng cách không đứng ra tổ chức đám cưới cho con. Sự nhầm lẫn trong ý nghĩa hạnh phúc của mình và của con đã đưa bà mẹ đến nhiều sự đau khổ tiếp nối. Khỏi đầu là đau khổ vì con không nghe lời, kế tiếp là đau khổ khi người con bỏ ra đi với người yêu, và sau đó là đau khổ vì không được gặp cháu ngoại, cho đến khi bà phải hạ mình xin con đem cháu và chồng về thăm bà. Những đau khổ này của bà mẹ ngay từ đầu cũng đã đem đến những đau khổ cho người con của bà. Những phản ứng tiếp nối qua lại giữa hai bên lại làm vấn đề càng thêm trầm trọng và đem thêm đau khổ đến cho cả hai mẹ con. Những đau khổ này lý ra đã có thể tránh được từ đầu nếu bà mẹ hiểu được sự khác biệt trong hạnh phúc của bà và của con. Việc bà vui vì vừa ý, đó là hạnh phúc của bà. Nhưng hạnh phúc của tuổi trẻ thì đến từ tình yêu mà tình yêu thì không thể bắt buộc. Thương con, cha mẹ có thể góp ý nhưng không nên áp đặt trong quyết định hôn nhân ngoại trừ trường hợp có chứng minh rằng người con mình chọn lựa là kẻ xấu. Thương yêu con thì niềm vui của cha mẹ là thấy được niềm vui và hạnh phúc của con, và qua đó cha mẹ nên ủng hộ tình yêu của con nếu sau khi tìm hiểu mà thấy rằng người con mình chọn lựa là người tốt và hai bên cùng yêu thương và chung thủy với nhau.
Có một cặp vợ chồng trẻ khác, lúc nào cũng vui vẻ hạnh phúc trong cuộc sống. Cả hai vợ chồng đều dung dị, hiền hoà, hiếu khách. Cả hai vợ chồng không bao giờ tỏ lộ lo âu hay buồn khổ ngay cả khi có những biến cố xẩy ra trong cuộc đời. Gặp sự mất mát họ vẫn cười. Có những thiệt thòi họ vẫn bình thản. Bịnh hoạn thì nhẫn nại chữa trị cho đến khi khỏe. Ai gặp hoạn nạn là họ sẵn sàng chia sẻ. Triết lý của họ là than van, buồn khổ không thay đổi, không giúp được gì, chỉ gây thêm những căng thẳng mệt mỏi có hại cho sức khỏe. Do đó cứ hễ thiệt thòi mất mát thì họ lại gia tăng năng sức, tiếp tục làm việc để xây dựng lại. Tinh thần mạnh mẽ của hai vợ chồng đã khiến gia đình nhỏ bé của họ rất là hạnh phúc. Bạn bè thân hữu chung quanh đều quý mến, trân trọng họ. Họ là tấm gương cho hai cô con gái đi theo. Cả hai cháu đều thành công trong sư học và đạt tiến bộ trên nhiều mặt.
Nếu chấp nhận rằng cuộc đời là vô thường, tất cả đến rồi đi, hãy trân trọng những gì chung quanh và hãy yêu những gì mình đang có. Hãy quan tâm đến hạnh phúc của người như chính hạnh phúc của mình. Hãy mở rộng tâm hồn với sự trìu mến, yêu thương và tha thứ. Hãy hòa lẫn niềm vui của mình trong niềm vui chung quanh. Chúng ta sẽ thấy được sự vui vẻ, sự sâu sắc, và sự hạnh phúc đang tràn trề trong chính ta.
Tuệ Vân