(Thạch Trung Ẩn)
Đại hội đảng Cộng hòa chọn ứng viên tranh cử tổng thống Mỹ trong cuộc bầu cử tháng 11/2016 đã chấm dứt với Donald Trump làm đại diện, để đấu với Hillary Clinton đại diện đảng Dân chủ. Đây là kết thúc bình thường khó có thể khác, của một cuộc tranh cử sơ bộ bất thường với những tranh cãi tấn công nhau thấp cấp chưa từng có giữa các đối thủ nhắm chiếm vị trí quyền lực cao nhất đại cường Hoa kỳ. Thực vậy, Donald Trump là một tỉ phú, có lối ăn nói ngang ngược bặm trợn bất chấp người nghe, bất chấp suy nghĩ thông thường. Và ông Trump nói thẳng ra rằng ai tấn côngông thì ông đập lại chẳng nương tay. Khi mà thượng nghị sĩ kể là uy tín đảng Cộng hòa John McCain chê ông ra tranh cử tổng thống thì ông đã thẳng băng đạp vào cái huyền thoại anhhùng của John McCain khi bị VC bắt giam giữ tại Hỏa lò trong cuộc chiến VN, sau khi rớt máy bay xuống Hà Nội, mà McCain ôm ấp và nhờ thế mà thành thượng nghị sĩ. Nhiều người bỗng chốc thấy rằng Trump phần nào có lý, vì đánh trận bị giặc bắt giam làm tù binh không nhất thiết là anh hùng.
Donald Trump khi tuyên bố ra ứng cử đã chỉ trích vơ đũa cả nắm một cách không ngần ngại dân Mễ Tây vào Mỹ là lưu manh, hiếp dâm, ma túy, bất chấp đụng chạm đến nhóm cử tri người Mỹ gốc châu Mỹ la tinh, mà nhiều ứng viên tổng thống phải o bế, hoặc tối thiểu là không đụng đến. Nhưng Trump với chỉ trích này đã lôi kéo được nhiều quần chúng Mỹ bực bội chính sách di dân của chính phủ, mà họ cho là tại hại cho công ăn việc làm của họ. Sự bực bội này đúng sai, không nói ở đây.
Sau khi nữ phóng viên truyền hình tên tuổi Megyn Kelly của đài truyền hình bảo thủ FOX đã truy hỏi ông về những phát biểu nặng nề của ông đối với nữ phái, Trump đã tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn tiếp theo với CNN rằng “Máu chẩy ra ở mắt cô ta, máu tuôn ra từ người cô ta chỗ khác”. Trump không ngán bị Fox trả đũa, và ông đã từ chối các đề nghị phỏng vấn tiếp với Fox, tuy rằng Fox là một cơ quan truyền thông lớn có xu hướng Cộng hòa. Ông bất cần Fox cũng như bất cần cơ chế đảng Cộng hòa ủng hộ các đối thủ Cộng hòa khác của ông. Với cái tác phong “ba đá” như vậy, Donald Trump đã khiến cho các đối thủ Cộng hòa cũng sa vào vòng “đấu đá” dưới thắt lưng. Mà trong đó có cả việc lôi bộ phận cơ thể và khả năng thầm kín của Trump ra. Nhưng không may cho những đối thủ bắt chước Trump, là tất cả đều bị thua Trump, một cách ấm ức. Phiá Hillary Clinton đã nhanh chóng khai thác phê bình cái lối tranh cãi thấp cấp này của đảng Cộng hòa do Trump mở ra nhưng cũng đã nhanh chóng ngưng lại chỉ trích này vì thấy không lợi.
Cuộc tranh cử sơ bộ của Trump không phải chỉ là cuộc tranh cử giữa các ứng viên trong đảng mà là cuộc tranh chấp giữa Trump với cơ chế đảng Cộng Hòa. Quần chúng nói chung và quần chúng Cộng hòa nói riêng, là trọng tài phán xét. Sự chọn lựa là giữa cái lề thói diễn xuất chính trị cổ điển với những lối ăn nói hứa hẹn gọi là “văn minh, lịch sự” và lối phát biểu thẳng tuột bình dân người nói khoái khẩu, người nghe đã tai của Trump. Cái lối bình dân đã thắng. Trump đã thắng các đối thủ của mình trong các cuộc bỏ phiếu, mặc dầu không biết bao nhiêu là phê phán trên truyền thông, và các mạng điện tử, của các nhà chính trị, các nhà bình luận tên tuổi cũng như dân giang hồ điện tử nêu ra đủ các điều tiêu cực thất lợi cho Trump. Từ chuyện đặt câu hỏi liệu có chấp nhận cho Trump làm tổng thống vì vợ Trump từng chụp hình khỏa thân, tớichuyện Trump tác phong không đáng làm tổng thống Hoa kỳ, cho tới sự thiếu hiểu biết về ngoại giao, về chính trị của Trump vân vân... Nặng nhất là lời tố giác Trump chống Do Thái của bà Hillary Clinton, hy vọng đánh sập Trump, vì Do thái là sức mạnh có ảnh hưởng to lớn bao trùm chính trị Mỹ. Và sau chót là tuyên bố lo ngại “không hiểu nước Mỹ sẽ ra sao” nếu Trump là tổng thống của thầm phán tối cao pháp viện Ruth Bader Ginsburg, là người ở chức vụ cầm trịch cho những quyết định chính trị Mỹ quốc, thường thường là không lên tiếng về các ứng viên tranh cử.
Tất cả cho thấy sự lo ngại của cái cơ chế ù lì “vũ như cẫn” (vẫn như cũ) của Washington DC trước sự bực bội của quần chúng Mỹ. Cách đây 8 năm, ông Obama đã nhờ cái tâm lý muốn thay đổi này của quần chúng mà trở thành tổng thống da đen đầu tiên của Mỹ. Cái không khí chính trị dẫn đến sự thắng cử của ông Obama là không khí hào hứng động viên được đông đảo quần chúng muốn thay đổi và tin rằng có thể thay đổi “we can”. Sau 8 năm, tình trạng là như cũ, hay tệ hơn cũ nhiều mặt, từ nội trị đến ngoại giao cũng như kinh tế, nên sự hào hứng trước đây đã nhường chỗ cho ù lì để mặc nguyên trạng, hay chán nản và bực bội. Chán nản thì không có sức mạnh. Bực bội thì đổ dồn vào ủng hộTrump. Và đó là lý do Trump thắng. Ù lì giữ nguyên trạng là sức mạnh cơ chế của đảng Cộng hòa cũng như Dân chủ. Ù lì Dân chủ thì ủng hộ Hillary như đã ủng hộ từ nhiều năm nay và tạo hứng thú bằng chiêu bài người nữ tổng thống đầu tiên và đấu tranh cho giới nghèo, giới trẻ. Bổn cũ với Obama soạn lại này có vẻ như không còn ăn khách bao nhiêu, nhất là Hillary bị tai tiếng thuộc đủ loại từ đời tư tới đời công, trong suốt một thời kỳ dài trong các vị trí chính quyền.
Biết thế, nên tại đại hội đảng Cộng hòa, các đại biểu cũng như Donald Trump đã dùng những dữ kiện thời sự, những con số thống kê để chỉ ra những yếu kém, sự suy đồi của nước Mỹ và hủ bại của Hillary Clinton, mà hứa hẹn điều chỉnh để làm cho Mỹ vĩ đại như xưa, hiệu quả như xưa. Dĩ nhiên là ngay lập tức đã có những bào chữa, cũng như những chỉ trích là sai lạc từ phía Dân chủ và chống Trump. Tất cả những tranh cãi này chỉ có ảnh hưởng giới hạn nơi một số quần chúng. Vì không ai có thì giờ mà suy nghĩ đối chiếu xem đâu là đúng đâu là sai.Bởi vì ai tin ở phe nào thì đã tin rồi.
Tóm tắt, là Donald Trump đã biết rõ đối tượng tranh thủ của ông ta là ai. Nói vắn tắt là những thành phần bực bội với sự ù lì chính trị, tình trạng kinh tế xã hội hiện tại, và muốn trở lại thời hoàng kim cũ. Trump đã vận dụng thành công những người này, và sẽ vận động tiếp theo từ nay tới tháng 11/2016.
Chưa biết Hillary Clinton hay Donald Trump ai sẽ làm tổng thống Mỹ. Nhưng có điều rõ rằng là Hillary Clinton từ tư thế chắc thắng nhờ những tô vẽ o bế nhiều năm của truyền thông, nay đã chuyển sang vị thế phải cẩn thận tính toán từng bước để tránh một cú thua đau trong vài tháng nữa.
Thạch Trung Ẩn
(ngày 22 tháng 7/2016)