Diễn tiến cuộc tranh cử để làm ứng viên tổng thống Mỹ cho cuộc bầu cử tháng 11/2016 đã làm cho người theo rõi có ấn tượng là chứng kiến một tấn bi hài kịch. Phải nói rằng bắt đầu thì là một hài kịch. Bởi vì một tay tỉ phú ăn nói bặm trợn, bất chấp người nghe là Donald Trump đã khiến cho những ứng viên kể là thế giá, được chọn lựa của đảng Cộng hoà, phải thua một cách không cưỡng nổi. Như Jeb Bush trong một gia đình đã có hai tổng thống trong vòng hai thập niên và đang thắng thế phải rút lui sớm. Như Ted Cruz và Marco Rubio là những thượng nghị sĩ trẻ tuổi nổi tiếng ở Texas và Florida. Những lời qua tiếng lại giữa những người này với Trump đã khiến cho người nghe không thể tưởng rằng những nhà chính trị Mỹ cao cấp nhất lại có thể chỉ trích nhau quyết liệt và thấp cấp như vậy. Và rằng Trump không thể nào trở thành ứng cử viên đảng Cộng hoà, vì tư thái tác phong không xứng đáng làm tổng thống. Nhưng, khôi hài là Trump đã thắng nhiều phiếu quần chúng đến độ hiện nay trở thành ứng viên kể như chắc chắn của đảng Cộng hoà. Cũng khôi hài nữa là cơ chế đảng Cộng hoà chống đối Trump từ đầu đang phải giàn xếp với Trump để sao cho có thể hợp tác với nhau trong cuộc bầu cử tổng thống sắp tới và giành thắng lợi cho đảng Cộng hòa. Càng khôi hài hơn là Trump trong các cuộc thăm dò toàn quốc cho thấy có triển vọng thắng Hillary Clinton, là ứng cử viên dân chủ được xây dựng tô vẽ từ khi làm ngoại trưởng cho tổng thống Obama tới nay. Và dần dần những diễn tiến đã khiến cho vở tuồng trở thành cả bi lẫn hài với Hillary Clinton.
Cái khổ cho Hillary là khi bà bắt đầu lo ngại vì sự thắng thế của Trump thật thì tuy đã là gà của thế lực vận động chính trị Do Thái từ lâu, bà đã không ngần ngại mà tố Trump một cú rất nặng là chống Do Thái, nhưng chẳng làm Trump hề hấn gì bao nhiêu. Vì người Do Thái vốn khôn ngoan thực tế, tin rằng cái gì cũng có thể điều đình, mà cả được. Do đó, tỉ phú sòng bài Las Vegas Sheldon Adelson đã bắn tiếng sẽ ủng hộ Trump khi chính thức trở thành ứng viên Cộng hoà. Mở đầu giao tình là tặng sơ cho Trump một số tiền mà có tin cho biết là chỉ khoảng chừng một trăm triệu đô la, tỉnh bơ coi như không có chuyện ông ta đã tung tiền đẩy mạnh cho Marco Rubio chống Trump mà không được.
Trong cái thế từ vị trí trên chân rõ rệt chuyển sang cái thế không chắc thắng của bà Clinton thì đảng Dân chủ đã không thể không có kế sách đối phó. Bernie Sanders là thượng nghị sĩ Mỹ gốc Do Thái của tiểu bang nhỏ xíu Vermont được đẩy lên để thu hút những thành phần Dân chủ cực tả nhằm sửa soạn để quân bình với những người Cộng hoà tích cực theo Trump. Tuy thua Hillary, nhưng Bernie vẫn không chịu rút lui, để còn chờ xem phía Trump ra sao. Nếu cần thì Bernie và Hillary sẽ hợp tác với nhau cách này hay cách khác. Người ta biết rằng Bernie giải thích rằng ông tiếp tục tranh cử để tìm cách dứt khoát chống Trump làm tổng thống, và cũng biết rằng Hillary chưa bao giờ đập Bernie sát ván hay loại bỏ phối hợp với Bernie.
Thêm vào đó là tổng thống Obama cho tới nay vì nhiều lý do, chưa từng mạnh miệng nói hỗ trợ bà Clinton, thì đã lên tiếng ủng hộ bà làm tổng thống và mời bà Clinton đi vận động trên chiếc máy bay dành riêng cho tổng thống. Donald Trump dĩ nhiên đã không ngần ngại chỉ trích chuyện dùng máy bay tiêu bằng tiền thuế của dân cho bà Hillary. Nhưng chuyện này chỉ là nhỏ, so với một khó khăn muốn khóc khác cho bà Clinton. Đó là quyết định nhận trả lời điều tra với nhân viên FBI về vụ xử dụng điạ chỉ điện thư riêng để liên lạc giao tiếp trong thời gian bà giữ nhiệm vụ ngoại trưởng, là điều bị cấm vì lý do bảo mật. Bà Clinton và các phụ tá tranh cử của bà đã đưa ra nhiều lý do để bào chữa. Những trả lời của bà trong ba tiếng làm việc với nhân viên điều tra đã được nghiên cứu kỹ càng. Giám đốc FBI, ông James Comey, sau đó đã xuất hiện tường trình 15 phút trước truyền thông về quyết định không truy tố bà Clinton. Như vậy, về mặt pháp lý, bà Hillary kể là vô tội, và theo nguyên tắc là sẽ ngon lành tranh cử với Donald Trump. Nhưng khốn nỗi bản tường trình soạn kỹ lưỡng để không truy tố bà Clinton đã làm cho nhiều người nghĩ khác, vì nó đã làm tan nát các luận cứ bào chữa của bà và các phụ tá. Sau khi công bố quyết định không truy tố bà Clinton, giám đốc FBI nói “Xin nói cho rõ rằng, trong những trường hợp tương tự, người có những hành động như thế không phải là không chịu những hậu quả”. “Ngược lại những người như thế sẽ phải chịu những biện pháp chế tài về an ninh hay hành chính. Nhưng đó không phải là điều mà chúng tôi quyết định lúc này”. Tuyên bố như vậy của ông Comeykhông khỏi làm cho nhiều người nghĩ rằng quyết định của FBI là một quyết định chính trị đầy khôi hài. Nhất là khi có tiết lộ rằng bộ trường tư pháp Loretta Lynch đã trò chuyện với cựu tổng thống Bill Clinton ở phi trường Sky Harbor International Airport ở Phoenix trước đây chừng 1 tuần. Donald Trump đã tố cuộc gặp gỡ này là một hối lộ của bà Clinton cho Loretta Lynch và đã kết tội rằng cả hệ thống là gian lận. Nhiều giớilãnh đạo chính trị cả hai đảng thì nghĩ rằng cặp Bill và Hillary Clinton cho rằng họ thuộc thành phần mà các tiêu chuẩn phán xét áp dụng cho họ là khác với mọi người. Một số dân cử cộng hoà đã ngay lập tức nắm lấy cơ hội và tính đưa ra một đạo luật xóa bỏ tình trạng “an ninh trong trắng” của bà Clinton cũng như những phụ tá thân cận của bà. Chưa biết nguyên văn luật sẽ như thế nào và có những giới hạn gì, nhưng mà như thế thì thật là một tai hại lớn cho một ứng cử viên tổng thống: Làm sao mà còn có thể giữ vị trí lãnh đạo chính trị nữa khi các thăm dò cho biết 2/3 dân chúng coi bà Hillary là không đáng tin và quốc hội thì ra luật phải để ý về mặt an ninh?
Với những sự kiện tóm tắt lược qua ở trên, dù Hillary Clinton thắng hay Donald Trump thắng thì sau chót cả cuộc tranh cử bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016 cũng khó có thể mô tả thế nào khác hơn là “một tấn bi hài kịch”. Bi cho nước Mỹ là không thể có ứng viên nào khá hơn. Hài cho dân Mỹ vì được chứng kiến luật pháp của một nước pháp trị được áp dụng một cách chính trị giả đạo đức để giữ cái nguyên trạng kể là ổn định
Lâm Phong
(ngày 8 tháng 7/2016)