Ngày 14 tháng 10/2015 một bài báo trên tờ Thời báo Tài chính (Financial times) của Ăng Lê viết về vấn đề ISIS kiểm soát dầu hoả có đoạn như sau:
“Ở ngoại ô của mỏ dầu al-Omar miền đông Syria, trong khi chiến đấu cơ bay trên không, một dẫy xe vận tải chở dầu đậu kéo dài 6km. Một số tài xế phải chờ cả tháng để được đổ dầu thô. Dầu là vàng đen cung cấp tiền cho quân cờ đen ISIS . Dầu nuôi dưỡng bộ máy chiến tranh của ISIS, cung cấp điện và làm đòn bẩy cho quân thánh chiến lên những nước láng giềng.
Nhưng hơn một năm sau khi tổng thống Obama tung ra lực lượng Liên hiệp quốc tế đánh ISIS, công chuyện buôn bán náo nhiệt ở al- Omar và ít nhất là ở 8 mỏ dầu khác đã trở thành biểu tượng cho cái vấn nạn mà chiến dịch phải đối phó; là làm sao dẹp được nhà nước Hồi giáo mà không làm xáo trộn 10 triệu dân chúng nằm trong vòng kiểm soát của ISIS, và không trừng phạt những đồng minh của Tây phương?
Sự dẻo dai của ISIS, sự yếu kém của chiến dịch Mỹ cầm đầu đã cho Nga cái cớ để tung ra chiến dịch của riêng mình, can thiệp mạnh bạo vào Syria”
Trong mấy câu ngắn ngủi, bài báo tóm tắt những bối rối của Âu Mỹ quanh vấn đề ISIS, trước những câu hỏi nẩy ra từ khi có quyết định của Putin can thiệp quân sự vào Syria để bảo vệ chính quyền Assad khỏi bị sụp đổ. Một câu hỏi đầu tiên là tại sao ISIS có thể ngang nhiên mua bán chuyên chở dầu thô với những xe đậu chờ lấy dầu từng đoàn dài nhiều cây số, nhiều ngày, mà không bị máy bay liên quân chống ISIS tấn công?
Bài báo viết:
“Thực vậy, dầu cặn và xăng sản xuất trong vùng ISIS không những được tiêu thụ trong vùng ISIS kiểm soát mà còn trong những vùng có chiến tranh với ISIS, như vùng phiá bắc do quân phiến loạn chiếm giữ: Vùng này hoàn toàn phụ thuộc vào dầu của quân thánh chiến để sống còn: Nhà thương, cửa hàng, máy kéo và các loại máy khác để lôi người bị thương ra khỏi những đổ nát thường phải xử dụng máy phát điện chạy bằng dầu”
“Bất cứ lúc nào, dầu cặn có thể bị cắt. Không có dầu cặn, ISIS biết rằng đời sống của chúng tôi chấm dứt", một nhà buôn dầu ở Aleppo nói với Thời báo tài chính qua phỏng vấn điện thoại như thế.
Một thủ lãnh quân phiến loạn ở Aleppo mua dầu diesel của ISIS nhưng cũng chống ISIS, nói “Đây là một tình trạng dở khóc dở cười, bởi vì chúng tôi không có cách nào khác, chúng tôi làm cách mạng nhà nghèo. Có ai cho dầu chúng tôi đâu?”
Rõ ràng là bài báo gián tiếp biện minh một cách khôn khéo, nhưng không có mấy sức thuyết phục về sự làm ngơ không tấn công các cơ sở sản xuất dầu ISIS kiểm soát của liên quân chống ISIS do Mỹ cầm đầu. Bởi vì sự kiện ISIS không bị tấn công ngày từ lúc đầu, năm 2014 khi thủ tướng Iraq Nouri al Maliki yêu cầu Mỹ giúp đã là một điều khó giải thích.
Trong một đoạn dưới, bài báo về triển vọng tài chính tương lai của ISIS.
“Nhiều cuộc phỏng vấn các doanh gia và kỹ sư Syria cũng như các nhân viên tình báo và chuyên gia dầu hoả cho thấy một công chuyện làm ăn trải rộng tương tự như một công ty dầu nhà nước, đã phát triển về tầm cỡ và mức độ chuyên môn mặc dầu những nỗ lực quốc tế nhằm phá hủy ISIS.
Công ty dầu của ISIS đã tích cực tuyển mộ các công nhân chuyên môn, từ kỹ thuật đến huấn luyện viên và quản trị viên. Những lượng giá của các doanh gia và kỹ sư cho biết sản xuất dầu thô trong vùng ISIS là từ 34,000 đến 40,000 thùng một ngày. Giá dầu thô bán ra ở giếng là từ 20 đến 45 đô la một thùng, đem lại cho ISIS trung bình là 1,5 triệu đô la một ngày.
Cho tới nay, thì các cuộc không kích của Nga chỉ nhằm vào các vị trí quân sự đe doạ chế độ Assad, chứ chưa đánh vào sức mạnh tài chính của ISIS. Vì phá hủy các cơ sở này cũng là triệt tiêu một phần nền tảng tài chính của Syria. Quân ISIS đã và đang bị thanh toánbởi những tình nguyện quân của Hezbollah từ Lebanon và Iran hợp tác với quân Syria. Sự can dự bởi quân đội Nga sẽ chỉ được cân nhắc kỹ lưỡng và thực hiện dưới dạng thích hợp, do kinh nghiệm thất bại rút ra từ cuộc xâm lăng Afghanistan thời Brezhnev, khi mà những quân thánh chiến gọi là tình nguyện giúp Afghanistan chống Nga, là từ nhiều sắc dân Ả Rập theo Hồi giáo Sunni gửi tới. Đó cũng là lý do mới đây Putin đã phải gặp gỡ điều đình với các bộ trưởng quốc phòng Saudi Arabia và Qatar. Người ta không biết kết quả ra sao, nhưng có điều thực tế là Nga chưa đụng tới các cơ sở sản xuất dầu của ISIS kiểm soát.
Với Nga, thì ISIS được hiểu là mọi thành phần chống đánh Assad, bất kể là quá khích hay ôn hoà theo phân loại của Mỹ. Thành ra một chế độ Syria nằm trong tay Assad hay những tay chân Assad là điều tối thiểu phải có với sự tham dự của những thành phần khác ra sao sẽ được điều đình. Trong khi đó những cuộc không kích của Mỹ và liên hiệp chỉ nhắm vào các thành phần thù nghịch với Mỹ và nhắm làm suy yếu chế độ Assad. Vì thế hơn một năm oanh kích mà ISIS chẳng suy chuyển gì, nhưng Assad thì chỉ còn giữ ¼ lãnh thổ. Cuộc chiến Syria sẽ kết thúc ra sao, có thực sự yên ổn và không còn bom rơi súng nổ, hay là sẽ tiếp tục lai rai như Iraq và Afghanistan thì chưa thể nói được. Tuy nhiên có vẻ như là những hoạt động đặc công sẽ tiếp tục, vì yếu tố tôn giáo đã được khai thác triệt để nhằm tạo phân hoá tối đa, tại Trung đông và Bắc Phi, như đã thấy. Tại vì mới đây, tin cho biết tổng thống Obama sẽ tiếp tục giữ lại tại Afghanistan 5,500 quân để gọi là giữ trách nhiệm huấn luyện và tình báo cho tới hết năm 2016. Vấn đề rút hết quân Mỹ ra sẽ do quyết định của tổng thống kế nhiệm. Chuyện này tương tự như sự kiện Mỹ đang có chừng 3,000 quân tại Iraq, cũng gọi là làm công tác huấn luyện. Nhưng thực chất là hoạt động tình báo và đặc biệt.
Trung Đông dù sao thì cũng đang trong tình trạng chuyển đổi tình hình địa lý và chính trị. Trong tình hinh mới này, Nga và Iran sẽ có một vai trò không thể bỏ qua. Do Thái không còn ở tình trạng muốn làm gì thì làm giống như từ sau khi Liên sô sụp đổ nữa. Chỉ nhìn quang cảnh đại hội đồng Liên hiệp quốc lèo tèo nghe thủ tướng Do Thái Netanyahu nói, và sự kiện cả đại diện Mỹ tại Liên hiệp quốc cũng như ngoại trưởng Kerry đểu không có mặt là người ta có thể thấy vị trí Do Thái ra sao.
ISIS sẽ tồn tại để mà lấy đi một phần dầu hoả của Iraq và Syria. Phải chăng ISIS là một loại miền đông Ukraine đối với Nga và Iran ở Trung đông?
Lâm Phong
(ngày 16 tháng 10/2015)