Elijah Cummings là dân biểu kỳ cựu người Mỹ gốc Phi châu, khu vực 7 thành phố Baltimore. Là đảng viên Dân chủ ở tư thế chủ tịch tiểu ban giám sát hành pháp và cải tổ hạ viện, ông Cummings được coi là “cái gai cạnh sườn” ông Trump. Vì những điều tra xem xét các việc làm sơ hở không thiếu của Bạch cung, mà ông nói là trong phạm vi thi hành nhiệm vụ hiến pháp của ông. Tuy không thuộc nhóm những dân biểu vận động bãi nhiệm nhưng ông Cummings là người chống chính sách di trú của ông Trump và đã tuyên bố với các phóng viên rằng việc phân cách con cái ra khỏi bố mẹ ở những trại giữ người tìm cách vào Mỹ di trú là “chủ trương hành hạ trẻ con do chính quyền bảo trợ”. Ông cũng là người hạch hỏi Ủy viên quan thuế và bảo vệ biên giới quyền bộ trưởng bộ an ninh nội chính Kevin McAleenan.
Donald Trump, một người tự khoe là sẵn sàng đập lại kẻ choang mình nhiều lần nặng hơn không ngần ngại, trong cuộc đấu đá sát ván với cố thượng nghị sĩ John McCain cho tới cả lúc ông này chết, dĩ nhiên là không để Cummings yên. Ông Trump đã, vào sớm thứ bẩy 27 tháng 7/2019 viết trên tweet rằng Cummings là kẻ “bắt nạt hung ác,” bởi vì đã “la hét các nam nữ nhân viên giỏi giang tuần tra biên giới của chúng ta” về tình trạng ở biên giới. Và “khu vực Baltimore của Cummings tồi tệ hơn nhiều” và “là chỗ tồi tệ nhất nước Mỹ”. Đi xa hơn nữa, ông Trump còn thêm rằng “Tại sao đã gửi đến cho khu vực của Elijah Cummings nhiều tiền như thế khi mà đó là nơi bị coi là điều hành tồi tệ nhất và nơi nguy hiểm nhất nước Mỹ”. Rằng Cummings “chẳng làm gì cả ngoài việc vắt kiệt sữa của Baltimore”. “Tiền đó đi đâu?” “Bao nhiêu tiền đã bị ăn cắp?” Điều tra ngay cái đống bùi nhùi hư thối đó đi”.
Tóm gộp lại tất cả những ý kiến của Trump thì khu vực 7 Baltimore mà đa số là dân Mỹ gốc Phi châu ông Cummings đại diện là “một khu vực ghê tởm, chuột bọ lúc nhúc”, là “khu vực điều hành tồi tệ và nguy hiểm nhất nước Mỹ”, “không ai muốn sống ở đó”. Và rằng “Cummings phải tìm cách làm sạch cái chỗ vô cùng nguy hiểm và bẩn thỉu đó đi”. Lối nói này bặm trợn thậm từ này không lạ, vì người ta còn nhớ rằng ông Trump đã dùng những chữ “các nước hố phân” (shithole countries} để gọi các nước Haiti, El Salvador và vài nước Phi châu khác trong phòng bầu dục Bạch cung năm ngoái.
Những miệt thị Baltimore này đã lập tức gây ra phản ứng mạnh mẽ từ tờ báo lớn nhất thành phố là Baltimore Sun, vì coi đó là những chê bai kỳ thị chủng tộc. Ban biên tập đã viết một bài nhận định đả kích Trump với những ngôn từ nặng nề hiếm có đối với một chính trị gia cao cấp. Tạm dịch như sau:
“Chúng tôi, (ban biên tập Baltimore Sun) muốn nói cho người bất lương nhất ngồi ở Phòng Bầu dục từ xưa tới nay, kẻ nhạo báng các quân nhân anh hùng, kẻ thích thú bốc hốt chỗ kín đàn bà, kẻ liên miên làm phá sản kinh doanh, tên ngu xuẩn hữu ích của Vladimir Putin, kẻ nhấn mạnh là có “người tốt” trong đám những tân phát xít sát nhân, rằng hắn ta chưa lừa được hết công dân Mỹ tin rằng hắn có một chút khả năng trong địa vị hiện tại. Hay là hắn có một mảy may nào tư cách”.
“Chẳng thà có chuột bọ trong khu xóm còn hơn chính cá nhân mình là chuột bọ”.
Đó là bài viết phản ứng của Baltimore Sun.
Victor Blackwell người Mỹ gốc Phi châu, phóng viên trách nhiệm một chương trình truyền hình CNN là người sinh trưởng và lớn lên ở Baltimore, lúc tường trình chuyện này đã không tránh khỏi xúc động. Ông đã kể ra bao nhiêu lần Donald Trump dùng chữ infested (lúc nhúc chuột bọ) để tấn công những đối tượng không phải là da trắng trong đó có bộ tứ (squad) 4 nữ dân biểu trẻ mới trúng cử vào quốc hội, là những người có những quan điểm chính trị ngược với ông Trump.
Blackwell đặt câu hỏi “Tổng thống nói rằng không có người nào muốn sống trong khu vực dân biểu Cummings đại diện. Tổng thống có biết ai muốn ở đó không? Tôi. Tôi sống ở đó từ ngày dời nhà thương về (lọt lòng mẹ) cho đến khi tôi đi học đại học. Rất nhiều người tôi thương quý còn sống ở đó”.
Không thể chối cãi được rằng những mô tả tình trạng tồi tệ ở Baltimore mà ông Trump dùng để tấn công Elijah Cummings, dù đúng hay sai thì cũng tạo ấn tượng là kỳ thị chủng tộc. Và những phản ứng chống đối của dân sở cư là tự nhiên. Tất nhiên trong hoàn cảnh này những nhà chính trị, như TNS Elizabeth Warren, ứng cử viên tổng thống của đảng Dân chủ năm 2020, không đợi gì mà không nhập cuộc. Bà nói “Thật là kinh tởm. Tổng thống này làm xấu hổ cho cá nhân mình và cho Bạch cung”.
Dân biểu Elijah Cummings (nguồn The Guardian.com)
Tạm bỏ sang bên những phát biểu cảm tính và chính trị, Baltimore thực sự ra sao? Theo văn phòng điều tra US Census bureau thì hai vấn đề lớn của Baltimore là tình trạng thất nghiệp, nghèo khốn và tội phạm vì súng. Khu vực 7 của dân biểu Elijah Cummings nằm trong ảnh hưởng của đảng Dân chủ từ năm 1953. Có nghĩa là đảng Dân chủ giữ phần trách nhiệm không nhiều thì ít trong tình trạng nghèo khốn và tội phạm triền miên của Baltimore. Cho nên nếu mà Donald Trump có vin vào đó mà mắng Cummings thì từ xa mà nhìn, không hẳn là sai trái . Chỉ có điều là cách mắng rõ ràng là kỳ thị và những dữ kiện tồi tệ sử dụng đã tạo phản ứng. Suy nghĩ cho kỹ hơn, thì phải thấy rằng đổ tội cho các dân cử về tình trạng nghèo khốn của dân chúng không hẳn là chính xác. Bởi lẽ muốn trúng cử thì phải được bầu. Muốn được bầu thì dân phải hài lòng, mà dễ dàng đơn giản nhất là muốn dân hài lòng thì phải chiều dân. Mà chiều dân thì không nhất thiết là sửa thói hư tật xấu cho dân mà chủ yếu là cho hưởng quyền lợi dù to dù nhỏ, hoặc là biết nói cho dân khoái tai. Cho nên ông Cummings trước những tấn công của Trump đã chỉ kêu gọi Trump hợp tác để giải quyết tình trạng “giá thuốc tăng vọt như hỏa tiễn mà dân cả nước phải chịu cũng như dân Baltimore phải gánh chịu”. Người hiểu chuyện thì biết rằng vụ giá thuốc tăng cao này chẳng có nhà chính trị nào giải quyết được cả, bởi vì đó là do quyết định của những đại công ty dược phẩm và cơ quan chăm nom sức khỏe, mà mục tiêu chính là làm sao kiếm được nhiều tiền. Theo cái tinh thần của câu tục ngữ cửa miệng người mình là “sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi”. Nhưng mà kêu gọi hợp tác giải quyết là đủ làm người dân hài lòng. Và như thế, Cummings đủ “trên cơ” Trump, để sẽ tiếp tục giữ ghế dân biểu khu vực 7 Baltimore cho tới khi tự ý nghỉ.
Đi vào chi tiết “lúc nhúc chuột bọ” mà ông Trump nói của Baltimore, thì đã có người chỉ ra rằng tháng 2/2019 trong tiệm ăn Trump Tower Grille của ông Trump ở Manhattan New York, các thanh tra vệ sinh đã báo cáo thấy có chuột nhắt và những vi phạm quy luật vệ sinh, và “tiệm ăn không chống lại được chuột bọ xâm nhập mà có những yếu tố dẫn đến tình trạng chuột bọ tồn tại”. Trên báo New York Daily News người ta nhớ rằng trong năm năm qua, tiệm ăn của Trump năm nào cũng có những vi phạm quy luật vệ sinh, vì có dán và nhặng. Một người làm với công ty Trump trước đây cho báo New York Daily News biết rằng tuy Trump là một người “sợ vi trùng” nhưng chú trọng nhiều hơn đến chuyện tạo hình ảnh cho các bất động sản của ông ta hơn là đến chuyện tiêu tiền để thực sự làm cho chúng là thượng hạng.
Nhìn toàn cảnh, những người sống ở New York là trung tâm kinh tế chính trị đầu não của Mỹ, có thừa kinh nghiệm về tình trạng chuột bọ hoành hành. Không những ở ngoài đường phố và nơi buôn bán chợ búa mà ngay cả trong những nhà cao tầng người ở chen chúc. Mặc dầu vậy, đã không có nhân vật chính trị nào đả động đến tình trạng này để phê phán những giới chức trách nhiệm trong bộ máy điều hành thành phố. Có lẽ vì một cách khách quan, không thành phố lớn nào ở Mỹ mà không có chuột bọ hoành hoành, cũng như tình trạng tội phạm. Khác nhau là ở mức độ và tình trạng cư dân giầu nghèo, tỷ trọng dân số cũng như khả năng điều hành của các giới chức trách nhiệm trực tiếp và ngân quỹ thành phố. Chuột bọ hoành hành tại thành phố nghèo Baltimore chẳng có gì lạ.
Nhưng mà nói chung thì Baltimore không phải là thành phố yên lành nhất. Vài ngày trước khi ông Trump tweet chê bai Baltimore thì một người Hồi giáo viên chức của sở cảnh sát thành phố đang đi ngoài đường giữa ban ngày, đã bị ba thiếu niên giật cái mũ cầu nguyện vất đi, xô người này ngã xuống đất và đạp lên đầu. Người này sống sót. Sự việc được ghi lại trong máy ảnh canh chừng khu phố. Trước đó ít ngày, người mới được giao chức Phó ủy viên cảnh sát thành phố, đi cùng với vợ, bị cướp bằng súng. Tất cả những chuyện này cho người ta thấy rằng có vẻ như không có mấy ai ngần ngại phạm tội. Bởi vì thực tế là trên 50% các vụ sát nhân không được giải quyết. Năm 2017, Baltimore có 341 vụ giết người so với New York dân số gấp gần 14 lần có 290 vụ.
Bình tĩnh xem xét sự việc như trên, có thể nói rằng phản ứng cảm tính từ mọi phía khá mạnh đối với những lời công kích Cummings của Trump, tuy rằng những điều Trump nêu ra không sai. Nhưng tựu chung thì vẫn là do tính bặm trợn và sự kỳ thị của Donald Trump, khó mà có thể ưa, trừ những người cuồng mê Trump, và ghét sự khỏa lấp mị dân của những nhà chính trị chuyên nghiệp cổ điển. Trump biết rõ điều này cho nên đã và sẽ tiếp tục hành xử như vậy, để củng cố sự cuồng mê của một thành phần không nhiều nhưng tích cực bỏ phiếu trong cuộc bầu sắp tới. Đây là một chiến thuật khiến Trump nhiều phần sẽ được tái cử, bên cạnh sự ủng hộ của hệ thống siêu quyền lực Trump đã có, nhờ những ân huệ ban phát ra từ khi giữ chức tổng thống.
Bác sĩ Trần Xuân Ninh
(Ngày 2 tháng 8/2019)