Ngày 7 tháng 4/2018 tổ chức quan sát nhân quyền Syria ở London (Syrian Observatory for human rights) loan tin từ hội thiện nguyện phi chính phủ Mũ Sắt Trắng (White Helmets) cho biết rằng quân đội Syria đã xử dụng võ khí hóa học tại thị trấn Douma giết hại trên chục người, gồm cá đàn bà và trẻ con. Theo những bản tin kế tiếp từ quân chống đối chính phủ Syria Assad thì số người bị chết là 50 và 70. Đêm chủ nhật mồng 8 tháng tư, tin AFP và BBC loan đi rằng theo tin hãng thông tấn nhà nước Syria thì đã có một cuộc oanh kích căn cứ không quân Syria T4. Làm chừng trên 10 người chết, và một số bị thương, trong đó có người Iran. Hệ thống phòng không Syria đã phá được 8 hỏa tiễn. Bộ quốc phòng Hoa kỳ tuyên bố không dích líu vì trong thời gian đó không có những hoạt đông không quân nào ở đó. Nga và Iran đã chỉ đích danh Do Thái là thủ phạm, xử dụng máy bay F15 từ trên không phận Lebanon. Do thái im lặng không bình luận. Người ta biết rằng Do thái từng đã nhiều lần, không kích Syria, nhưng không chính thức công nhận. Con số không kích này, mới đây được một giới chức Do Thái xác nhận là trên 100 vụ. Ngay sau khi tin này được loan đi, tổng thống Trump đã cảnh báo rằng Syria sẽ phải trả “giá đắt”.
Phản ứng ngay với tin Syria dùng võ khí hóa học này, ôngTrump viết trện twitter rằng “Nhiều người chết trong đó có đàn bà và trẻ con trong cuộc tấn công vô lương trì bằng võ khí hóa học ở Syria. Vùng xẩy ra vụ tàn bạo bị vây chặt bởi quân Syria, thế giới bên ngoài không vào được. Tổng thống Putin, Nga và Iran chịu trách nhiệm vì đã ủng hộ con vật Assad”. Ông cũng chỉ trích sự yếu kém của tổng thống Obama trước đây khi đã để cho lằn ranh đỏ bị Syria vượt qua mà không có phản ứng đúng mức như đã tuyên bố. Khiến sinh ra chuyện Assad dùng võ khí hóa học bây giờ. Người ta nhớ rằng tháng 8 năm 2013, quân Syria đã xử dụng võ khí hóa học tấn công vào một vùng quân nổi loạn ở ngoài thủ đô Damascus giết hại cả ngàn dân thường, mà ông Obama đã không trừng phạt Assad thích đáng bằng sức mạnh quân sự Mỹ lập tức, sau khi đã ra lệnh cho bộ quốc phòng sửa soạn mọi sự. Vào phút chót, ông đã tuyên bố hai điều; môt là phải có biện pháp trừng phạt Syria dùng võ khí hóa học, Hai là quốc hội phải bỏ phiếu quyết định, để phản ảnh đúng lòng dân. Quốc hội đã không quyết định đánh. Và việc trôi đi. Người theo rõi tình hình thì còn nhớ rằng lúc đó Putin đã quyết liệt bênh vực Assad, Nhưng để Obama không mất mặt, đã đứng ra làm trung gian điều đình để Assad hủy bỏ 1,300 tấn võ khí hóa học. Nhìn lại các diễn tiến, nói cho công bình thì Obama chẳng phải là một mình có trách nhiệm trong chuyện này. Mà là cả hệ thống chính trị Mỹ, hành pháp cũng như lập pháp.
Đối với tin Syria dùng võ khí hóa học ở Douma kỳ này, tại hội đồng bảo an Liên hiệp quốc, phía Nga đã đưa ra đề nghị thành lập một phái đoàn tìm hiểu tại chỗ do Cơ quan cấm xử dụng võ khí hóa học OPCW (organization for Prohibition of chemical weapons) trách nhiệm. Nhưng đã bị bác bỏ. Các nước bác bỏ là Anh Pháp Mỹ và Balan. Các nước ủng hộ là Nga Tàu Kazakhstan Bolivia và Ethiopia. Các nước khác bỏ phiếu trắng.
Về phía Mỹ thì đã đưa ra một quyết nghị thành lập một ủy ban thảo luận và kết án vụ Syria xử dụng vỏ khí hóa học, nhưng bị Nga phủ quyết vì có những yếu tố không chấp nhận được, theo như giải thích của đại điện Nga tại LHQ. Rõ ràng là sự lượng giá vụ này là từ hai phía đối nghịch và không có gì lạ. Nhưng có điều là số phiếu trắng cho thấy rằng sự việc không rõ ràng. Tại sao như vậy?
Người ta biết rằng thành phố Douma là trong vùng Ghouta do phiến quân kiểm soát từ lâu nhưng đã bị giải tỏa, trừ Douma là chốt cuối cùng, đang trên đường tan rã. Vây thì câu hỏi là tại sao quân Syria lại dùng võ khí hóa học, để chỉ giết được vài chục mạng theo tin của phiến quân, trong khi các vùng phiến loạn khác, lớn hơn, đã được giải tỏa chỉ bằng bao vây dài hạn và điều đình cho phiến quân rút lui an toàn? Nói khác đi có thật rằng võ khí hóa học đã được sử dụng hay không? Và nếu đã được sử dụng thì đó là bởi quân chinh phủ hay bởi phiến quân để nhằm tạo dư luận bất lợi cho Assad đang trong thế chiến thắng? Mà hy vọng lớn là có lý cớ cho Mỹ can thiệp để đảo ngược vị trí thắng thua.
Ngoài ra, thì tin tức về võ khí hóa học quân Syria xử dụng từ phía phiến quân đưa ra. Và không có kiểm chứng khách quan.Và ai cũng nhớ rằng trong vụ chiến tranh Iraq, ông Bush con đã mở ra dựa trên tin tình báo về võ khí tàn sát tập thể do nhóm lưu vong chống Saddam Hussein, mà sau đó thì đã được xác nhận là sai lầm. Cho nên điều tra cho rõ ràng trước khi có những biện pháp có thể gây nhiều hậu quả tai hại chỉ là điều hợp lý.
Cứ theo những tin tức, thì kỳ này chính phủ Trump rõ ràng là cứng rắn. Ngày thứ ba mồng 10 tháng 3, ông đã hủy bỏ chuyến đi Nam Mỹ lần đầu tiên để tham dự hội nghị thượng đỉnh các nước Châu Mỹ ở Perou. Để gọi là ở lại Mỹ lấy quyết định oanh kích trừng phạt Syria trong vòng từ 24 đến 48 tiếng đồng hồ. Nga đã lên tiếng bất đồng ý kiến. Nhièu giới chức lãnh đạo Nga đã hứa hẹn Nga sẽ chống lại các oanh kích này, và một cách thích đáng, nếu mà có quân nhân Nga bị thiệt mạng.
“Ông Trump đã nhanh chóng trả lời ngay trên twitter rằng “Nga nói sẽ bắn hạ các hỏa tiễn phóng tới Syria. Hãy sẵn sàng đi, nước Nga. Vì những hỏa tiễn sẽ tới, đẹp và mới và “khôn ngoan”. Nga không thể là đối tác với con vật dùng hơi độc giết người, giết chính dân của nó và thích thú.”
Diễn tiến thực tế là thời gian 48 tiếng qua đi và không có oanh kích Syria như ông Trump hứa hẹn. Tướng Mattis bộ trường quốc phòng nói với báo chí rằng đang nỗ lực tìm thêm bằng chứng xác định Syria xử dụng võ khí hóa học. Sau những mạnh miệng ban đầu, ông Trump cũng từ từ xuống giọng. Ông viết “Mối bang giao giữa chúng ta với Nga bây giờ tồi tệ hơn bao giờ hết, ngay cả thời chiến tranh lạnh.” Không có lý do gì mà như thế. Nga cần chúng ta giúp đỡ về kinh tế, và đó là điều rất dễ, và chúng ta cần mọi nước cùng làm việc với nhau.” Tin sau chót tại chỗ là đang có điều đình cho những phiến quân ra khỏi Douma an toàn.
Rồi mọi sự sẽ êm đi. Ông Trump chẳng thể nào đơn phương ra lệnh oanh kích Syria theo ý của một nhóm siêu quyền lực diều hâu, mà ông tưởng rằng nhờ thế sẽ xóa tất cả những khó khăn từ chuyện điều tra âm mưu với Nga. Bởi vì Putin không thể để ông một mình một chợ Trung đông. Rồi ông sẽ rút quân Mỹ khỏi Syria. Không 100% thì cũng là 90%. Những việc Mỹ muốn làm sẽ được chuyển cho các chư hầu Ả Rập, mà đứng đầu là Ả Rập Saudi. Mà người đứng đầu là hoàng thái tử Mohammed bin Salman ông đã mũ áo khoác lên mình cho rồi. Các nước khác như Qatar, United Arab Emirates, Ai Cập sẽ tiếp tục nước nào việc nấy, như từ trước đến nay.
Bác sĩ Trần Xuân Ninh
Ngày 13 tháng 4/2018