Khuya ngày thứ hai 17 tháng 9/2018, trên đường đáp xuống căn cứ Hmeymim thuộc tỉnh Latakia, chiếc máy bay thám thính IL 20 của Nga, với 15 nhân viên phi hành đoàn, đã bị bắn hạ bởi một hỏa tiễn S-200 của hệ thống phòng không Syria, do Nga viện trợ. Việc xẩy ra trong khi 4 chiếc máy bay F16 của Do Thái đang tấn công tỉnh Latakia. Do Thái đã phân ưu, và cho rằng quân lực Syria đã không biết xử dụng hỏa tiễn S200 và đã bắn đại. Bộ quốc phòng Nga tuyên bố rằng Do Thái đã vi phạm thỏa hiệp giữa Nga với Do Thái về các thông báo phi vụ để tránh các đụng chạm không ngờ có thể xẩy ra khi không lực hai bên đều hoạt động trên không phận Syria. Do đó chiếc máy bay Il 20 của Nga đã bị trúng hỏa tiễn Syria. Ba ngày sau khi xẩy ra tai nạn, bộ trưởng quốc phòng Do Thái Avigdor Lieberman còn nói “ Tôi đồng ý rằng đó là một tai nạn bi thảm. Nhưng tất cả là trách nhiệm của quân đội Assad”. Và nhấn mạnh rằng Do thái không có cách nào khác hơn là tiếp tục những cuộc hành quân ở Syria để chống lại lực lượng quân sự Iran và sự chuyển giao võ khí tối tân cho lực lượng Hezbollah ở Lebanon. Lieberman thêm “Chúng ta sẽ làm tất cả mọi điều cần làm để bảo đảm an ninh cho người Do Thái.” Ngày thứ năm, một phái đoàn bộ quốc phòng Do Thái do tướng Norkin tư lệnh không quân cầm đầu, được phái sang Nga thảo luận với bộ quốc phòng Nga và giao nộp tất cả các tài liệu liên quan đến hoạt động của bốn chiếc F16 trong khi chiếc Il 20 bị bắn hạ, nhằm chứng minh quân đội Do Thái vô can. Ngày thứ sáu 21 tháng 9, sau khi nghe báo cáo của tư lệnh không lực Do Thái về chuyến đi Nga, thủ tướng Netanyahu đã cho lệnh phải tiếp tục liên lạc thường xuyên với Nga.
Một người đủ sức coi thường cả tổng thống Mỹ như Netanyahu mà phải ra một quyết định cho tư lệnh không quân thường xuyên liên lạc với bộ quốc phòng Nga về nguyên do một phi cơ do thám Nga bị bắn rơi bởi phòng không Syria thì là chuyện hơi lạ. Nhưng đây không phải là bất đồng tranh cãi thông thường như trường hợp sư nói sư phải vãi nói vãi hay. Bởi vì phát ngôn viên bộ quốc phòng Nga ngày 23 tháng 9 đã đưa ra tất cả các dữ kiện mà Nga có từng phút một, gồm các trao đổi âm thanh thông báo của không lực Do Thái với Nga, các chứng cứ radar để chứng minh rằng phía Do Thái đã cố tình đặt phi cơ IL20 của Nga vào hoàn cảnh không thể nào né tránh được, khiến bị hỏa tiễn S200 bắn trúng. Nói khác đi, các phi công F16 của Do Thái đã được điều động phi hành khiến cho chiếc Il 20 của Nga trở thành cái mộc chắn hỏa tiễn S200 phóng tới.
Tổng thống Nga Putin, trong vụ này đã có thái độ rất “tỉnh”. Trong cuộc họp báo chung ngày thứ`ba 18 tháng 9/2018 cùng với thủ tướng Hung gia lợi , ông nói Do thái đã không bắn hạ chiếc máy bay, nhưng “một chuỗi các hoàn cảnh tai nạn bi thảm” đã khiến chiếc máy bay bị hạ. Sau khi chia buồn với gia đình các quân nhân tử nạn, ông nói “Chúng ta phải lọc lựa xem xét thật nghiêm chỉnh vụ này. Thái độ của chúng ta đối với thảm kịch này được phác lược ra trong thông báo của bộ quốc phòng. Mà ông đồng ý. Và nhấn mạnh “Các biện pháp đối phó của Nga đối với vụ chiếc máy bay Il 20 bị bắn hạ trước hết là nhắm tăng cường an ninh cho các quân nhân Nga tại Syria, và các cơ sở quân sự của chúng ta tại nước cộng hòa Ả Rập Syria. Đây là những bước mà mọi người sẽ nhận thấy rõ”.
Nghe thế, có người sẽ cho là lời nói cho qua. Và khó mường tượng được những biện pháp sẽ áp dụng ra sao. Nhưng người ta không phải chờ đợi lâu, vì ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov trong cuộc họp báo tiếp theo bài diễn văn của ông đọc ở Liên hiệp quốc ngày thứ sáu 28 tháng 9, đã cho biết rằng Nga đã bắt đầu chở hỏa tiễn tối tân S300 tới cho Syria, theo giao kèo đã ký từ lâu với Syria, nhưng đã ngưng lại vì lo ngại của Do Thái. Nay sau vụ máy bay IL 20 bị bắn rơi, quyết định giao S300 , là để theo tinh thần như tổng thống Putin nói, bảo đảm an ninh cho quân nhân Nga và cơ sở Nga ở Syria. Những người thông thạo cho biết rằng loại hỏa tiễn này có thể khóa chặt không phận Syria đối với máy bay Do Thái. Thủ tướng Netanyahu lên án hành động này của Nga là “vô trách nhiệm”. Bộ trưởng quốc phòng Do Thái Avigdor Lieberman thì cứng cỏi khẳng định Do Thái dành quyền tự vệ và sẽ tiêu diệt mọi tác nhân tấn công vào phi cơ Do Thái dù là S 300 hay S700. Về phía Mỹ thì cố vấn hội đồng an ninh quốc gia John Bolton đã tuyên bố rằng quyết định của Nga là “một sai lầm”, làm căng thẳng thêm tình hình ở Trung đông. Tóm tắt, người ta chỉ đã đang nghe thấy những lời qua tiếng lại từ phía Mỹ và Do Thái. Câu hỏi nẩy ra là liệu ông Trump có sẽ nai lưng cho Do Thái làm bệ múa may hay không. Có vẻ như chuyện sẽ là như thế, nếu căn cứ theo lời Netanyahu khoe rằng đã nói chuyện với ông Trump bên lề đại hội đồng Liên hiệp quốc sau khi chiếc Il20 bị hạ và đã được ông Trump đồng ý chấp nhận những điều ông yêu cầu liên quan đến những cuộc hành quân Do Thái ở Syria. Như thế thì người nghe hiểu rằng là Hoa kỳ sẽ trực diện đương cự lại Nga. Nhưng nếu nhìn theo quá trình diễn tiến vấn đề Do thái và Trung đông từ thời chiến tranh lạnh, thì có vẻ rồi Do Thái sẽ chấp nhận nguyên trạng, mà thực tế đã là có lời quá rồi. Vì những địa điểm quan trọng của vùng Tây ngạn sông Jordan thuộc Palestine đã hầu hết trở thành các trung tâm định cư Do Thái. Jerusalem đã được Trump công nhân là thủ đô Do thái. Tổ chức PLO trong tay của Mahmoud Abbas đã trở thành cái bóng mờ quá khứ và trụ sở ở Washington DC mới bị bộ ngoại giao Mỹ đóng cửa.
Chuyện Nga cung cấp S300 cho Syria chỉ là một nhắc nhở cho Do Thái biết rằng thế đủ rồi. Syria là của Assad, Do Thái không còn dễ dàng muốn bắn phá lúc nào cũng được. Trừ một khuỷnh của vùng Idlib được dành cho các nhóm quân chống đối dưới mũ ISIS (Lực lượng Hồi giáo) cắm dùi đợi một tương lai vô định, chờ quậy tiếp sau khi Putin ra đi.
Bác sĩ Trần Xuân Ninh
Ngày 27 tháng 9/2018
Hỏa tiễn S300