Lúc mà trời Tokyo đang sắp sửa “Tuyết rơi phủ xuống đôi tình nhân trẻ” thì lại nghe văng vẳng mấy câu nói... trống không: Chao ui, Năm ni Răng mà lạnh dễ sợ rứa a tề! Trốn ở mô cũng thấy lạnh! rồi mới...vào đề: “Noel có gì lạ không anh? hoặc “Em đang lót dép ngồi chờ nè”....! Lẽ dĩ nhiên là quá đã vì ít ra, mình cũng có được vài người “mong đợi”
Thú thiệt với bạn ta, quả là một “gánh nặng ngàn cân” vì viết lách vốn chỉ thuộc hàng “lăng ông bà chiểu” chứ không phải chỉ cần “một cái búng tay”. Nhớ ngay đến 2 nhà báo đàn anh Lê Thiệp và Anh Thuần. Khi 2 ông còn ở Nhật, mỗi khi nhờ vả thì một ông: “Để đấy, uống cái đã, mấy trang cũng được, sẽ có ngay cho ông”, còn một ông thì vừa nhờ, chả biết ông làm cái gì, vài tiếng sau thì chìa ngay trước mặt mấy trang, tỏ vẻ ngạc nhiên thì ông phán: “tao từng viết báo ăn tiền mà”. Chợt nhớ lại lời mẹ cháu: “Người ta là dân chuyên nghiệp mà, cứ so với sánh”. Thôi thì đành “tận dụng” những cái nửa vời của mình cho tạm thỏa lòng người “mong đợi”. Xin phép bà con chịu khó đọc lại tâm tình cũ về ngày Chúa sinh ra đời đã được viết từ vài năm trước, sau khi “chỉnh trang”, thêm thắt vài chi tiết về dữ kiện cho hợp tình hợp nghĩa, nhưng bảo đảm là vẫn còn “賞味期限” nghĩa là “trong hạn sử dụng”. Xin mời bạn ta vào chuyện.
Giáng sinh Nhật Bản thế nào?
Vừa rồi, qua một học trò người Nhật du lịch Việt Nam, tôi nhận được một bức thư từ một người bạn cũ đã hơn 40 năm không gặp. Ông không dùng máy tính, ông viết tay, nhìn nét chữ tôi thấy ông còn khỏe mạnh. Ông vốn là dân đạo gốc, ông vẫn kéo cày nhưng lấy việc “công quả” nhà thờ làm niềm vui vào lúc tuổi “xế chiều”. Thư ông viết 2 trang, nhắc nhiều chuyện ngày xưa, trong đó ông hỏi một chuyện khiến tôi mặc cảm: Giáng sinh Nhật có giống như Việt Nam mình không? Ông có hay đi lễ nhà thờ không? Có cái cảnh rủ nhau đi bát phố Tokyo trước lễ nửa đêm không? Kể cho tôi nghe với. Tôi ngượng ngùng là vì.... tôi đã không phải là con chiên ngoan đạo kể từ lúc ông cụ tôi ra đi (1/1995). Nhưng tôi không thể tránh, phải trả lời. Một công hai chuyện, tôi copy một phần lá thư gửi cho ông, mời quí vị đọc luôn:
Ông Hóa ơi
------------------------
Câu hỏi của ông làm tôi... kẹt quá, nhớ ngày xưa học chung trường, ông luôn được các thầy kêu giúp lễ, làm hang đá mỗi lần giáng sinh về, trong khi tôi thì chẳng ai ngó ngàng vì bị xếp vào “thành phần” quậy phá. Thôi vào đề ngay để ông khỏi sốt ruột.
Nước Nhật chỉ có khoảng 127 triệu người, nhưng chỉ có 440.000 người theo đạo Thiên Chúa, nghĩa là còn ít lắm. Ngày lễ Giáng Sinh 25 tháng 12 không phải là ngày lịch đỏ (ngày nghỉ) vẫn đi làm bình thường. Nhưng “may mắn” thay, kể từ lúc Thiên Hoàng Hirohito băng hà (ngày 7 tháng 1/1989), người Nhật lại được hưởng thêm một ngày lịch đỏ: 23 tháng 12 ngày sinh nhật của đương kim Thiên Hoàng Akihito (23/12/1933). Năm nay lại trùng vào ngày thứ bảy, nên người công giáo “lợi dụng luôn làm thành một chuỗi đón mừng ngày chúa ra đời” cho tiện thể.
Người Nhật rất thích hội hè, lễ lạc và giáng sinh chính là dịp tốt nhất để bán hàng. Hàng sale, hàng “một năm chỉ có một lần”, hàng “độc có một không hai” được quảng cáo và bày bán khắp các cửa hàng lớn nhỏ. Bên ngoài thì có những ông già “Noel” râu dài mũ đỏ mồm la không ngơi nghỉ, bên trong thì chói mắt vì sáng, choáng ngợp vì hàng, chói tai vì nhạc. Có tiền thì tha hồ sắm, không tiền thì tha hồ ....ngắm.
Từ khoảng đầu tháng 12 thì “giờ này thành phố chợt bùng lên”. Nhìn những tòa nhà chọc trời từ xa sẽ thấy hình dáng những cây thông lúc chớp lúc tắt được kết bằng nhiều bóng đèn màu rực rỡ. Xung quanh các nhà ga lớn của thủ đô như Tokyo, Ikebukuro, Shinjuku, Shibuya, Roppongi, Ginza v.v... đều sáng rực. Thành phố Yokohama bên cạnh Tokyo còn “trội” hơn, có những khu vườn nằm gần nhà ga Sakuragicho trang trí thành hình máng cỏ là một vùng sáng muôn màu, cũng là một nơi để khách đi thưởng ngoạn Giáng Sinh, có người đi cả mấy tiếng từ các tỉnh xa chỉ muốn để ngắm vẻ sáng độc đáo mà không nơi nào có. Các thành phố lớn như Kobe, Osaka, Hiroshima, Nagasaki.... chắc cũng thế, tôi đoán là như vậy vì chưa đến đó bao giờ.
Nam thanh Nữ tú thường chọn mùa Giáng Sinh để tỏ tình, tặng quà cho nhau, các khách sạn tổ chức những dinner-show ca nhạc với giá vé tùy theo tên tuổi ca sĩ, trung bình là trên dưới 50,000 yen (khoảng 500 mỹ kim). Đây là dịp để thiên hạ “trả lễ”, “tỏ tình”. Và Tokyo Disney Land hoặc Tokyo Disney Sea (hai địa điểm mà trong đời ai cũng muốn một lần ghé qua, nhất là trẻ em) là nơi hẹn hò lý tưởng, muốn có mặt trong dịp này phải mua hoặc đặt vé trước cả năm.
Nói tóm lại điểm đặc biệt của giáng sinh tại Nhật là ánh sáng và bán buôn. Đi đâu cũng thấy bán buôn và....ánh sáng..
Còn ngay đêm giáng sinh? Trừ những gia đình thiên chúa giáo thì nhà còn giăng đèn kết hoa “mừng chúa ra đời”, còn nhà của “người bình thường” thì “một ngày như mọi ngày”. Có thể là đặc biệt hơn ngày thường một chút chút, vì có “điểm” thêm một chút giáng sinh....: cũng là món ăn chợ nào cũng bán nhưng thêm vài cái nơ, ngọn nến lung linh cùng hàng chữ “Merry Christmas” cho có vẻ..... Các tiệm nhậu thì đầy ắp người, nhưng không hẳn là tụ họp mừng giáng sinh, họ chỉ mượn dịp này để “Dzô thoải mái” vì còn là mùa của tiệc tất niên (Bonnenkai – Vong Niên Hội). Nhưng thôi cũng không sao, mừng giáng sinh như thế cũng được rồi ông nhỉ. Đó là chuyện người, nói luôn cho ông nghe chuyện người Việt.
Một lễ công giáo nhân dịp Năm Đức Tin của người Việt tại nhà thờ Tajimi (Nagoya)
(hình Nguyễn Văn Tuynh)
Số người Việt tại Nhật định cư hay tạm trú có khoảng 240 ngàn người thuộc đủ mọi thành phần: thuyền nhân, bảo lãnh, thực tập sinh, du học sinh v.v..., nhưng dân Công Giáo có khoảng 15,000 người, sống rải rác trên khắp 16 giáo phận suốt từ Hokaido đến Okinawa. Tuy nhiên, nổi bật nhất là một tổ chức được gọi chung là "Giáo Đoàn Công Giáo Việt Nam tại Nhật. Linh Mục chủ chiên của Giáo đoàn là cha Nguyễn Hữu Hiến, dưới là Liên Cộng Đoàn miền Tây gồm 4 cộng đoàn địa phương và Liên Cộng Đoàn miền Đông gồm 13 cộng đoàn địa phương và có thể hơn nữa, những cộng đoàn đông nhất thường ở các thành phố lớn như như Tokyo, Kanagawa, Osaka, Himeji, Kobe.... và cộng đoàn là một tập thể để mọi người có thể gặp nhau ít ra là 1 tháng 1 lần. Cứ vào cuối tháng hay đầu tháng cũng có thể là giữa tháng thì nhà thờ của “họ” thuộc về “ta”, chẳng hạn như tại nhà thờ chánh tòa Osaka, lễ đầu tháng tập trung cả đến cả trăm người, còn các giáo phận “lẻ tẻ” khác cũng khoảng vài mươi người. Sau thánh lễ do cha Việt Nam chủ tế thì đây thường là nơi để các cộng đoàn họp hành, tập hát hay chuẩn bị cho những ngày lễ trọng hoặc các chương trình bán “bazar”. Lúc người công giáo tại Nhật còn “barabara” (rời rạc) khoảng hơn 30 năm về trước, thì cha Hiến là người từ Roma tình nguyện sang Nhật nguyện“cống hiến cả cuộc đời”. Công của cha lớn lắm, vì tất cả bắt đầu từ con số 0, nhờ cha mà mới được như ngày nay.
Giáo xứ Nhật ở đây nể dân Việt Nam lắm, chỉ khoảng 15,000 người mà mình có những 41 cha, trong đó có những cha chịu chức tại đây, và những cha từ các xứ khác như Việt Nam, Ý, Phi sang giúp sức. Những “ông trùm” của các cộng đoàn bây giờ như ở Takatori, Sonada, đều là những thành viên quan trọng trong giáo xứ Nhật để.... chỉ huy người Nhật.
Còn ở tỉnh lẻ không có nhiều người Việt thì hơi vất vả, có mấy em từ Việt Nam sang làm việc dù ngôn chữ chưa thông, nhưng chuyện đầu tiên mà các em phải làm cho bằng được là tìm một nhà thờ nào đó dù xa để “xưng tội”, “rước mình thánh chúa” v.v...., có nhiều em đã vừa phải lội bộ, xe điện cả 2 tiếng để dự lễ, mà tuần nào cũng thế.
Kể cho ông nghe thêm về một nét đẹp của mấy em trẻ này:
*“Đó chính là việc siêng năng tham dự Thánh lễ và lãnh nhận các Bí tích, bởi vậy khi đến Nhật bản đa số những người trẻ Việt nam đều cố gắng tìm đến Nhà thờ. Và chính tại đây đã cho những người trẻ cơ hội gặp gỡ với anh chị em đồng hương, và tại mỗi vùng miền đều hình thành nên các Nhóm Giới trẻ Công giáo Việt nam. Được sự quan tâm của cha Nguyễn Hữu Hiến và các cha, nhiều nơi đã có thánh lễ tiếng Việt định kỳ mỗi tháng, có những nơi chỉ có mỗi năm một vài lần và cũng có những nơi chưa bao giờ được tham dự thánh lễ tiếng Việt. Nhưng chính những người trẻ đã qui tụ nâng đỡ nhau, sự hiện diện và nhiệt huyết của các bạn trẻ Việt nam đã làm cho các cộng đoàn Công giáo sở tại trở nên trẻ trung, sôi động và tràn đầy sức sống hơn”.
*Trích trong bản tường trình “Một chút Sinh hoạt Giới trẻ Công giáo Việt nam tại Nhật bản” của cha FX Trần Văn Hoài”
Còn tại những nhà thờ tỉnh lẻ, giáo dân ngoại quốc như Peru, Ba Tây, Phi, Việt Nam.... có khi còn đông hơn giáo dân Nhật, thỉnh thoảng phần đọc Thánh thư bài một, bài hai đôi khi là tiếng Việt, tiếng Bồ Đào Nha. Và sau mỗi bài, còn có cả câu xướng: “Đó là lời chúa! Tạ ơn chúa”. Tôi vẫn lấy làm thắc mắc là khi đọc Thánh thư thì giọng bình thường, nhưng cứ đến những chữ này thì mọi người lại lên tông. Ông hiểu tại sao không?
Muốn tìm không khí giáng sinh đúng nghĩa thì chỉ có nước tìm đến nhà thờ. Khu vực nào có cộng đoàn địa phương thì vui lắm, họ chuẩn bị cho ngày lễ lớn này cả tháng trước, vì “nơi nào có người Việt thì nơi đó ồn ào” mà... Còn ở những nơi ít người Việt như chỗ tôi ở (khoảng 5, 6 gia đình) thì vui trong tính cách... quốc tế. Sau thánh lễ gần nửa đêm (gọi là gần nửa đêm vì tất cả phải xong trước 11 giờ hay trễ nhất là 11 giờ 30 cho những người về bằng xe điện), sẽ có tiệc chung vui, các món ăn do các giáo dân tự đem đến thì đủ thứ, Việt Nam thì lúc nào cũng là chả giò, gỏi cuốn. Để giúp vui cho “chương trình văn nghệ” thì mỗi nước có một vài bài hát tủ, Việt Nam thì luôn luôn là “Đêm Đông lạnh lẽo chúa sinh ra đời”. Mấy năm trước, trong chương trình, một em từ Việt Nam sang làm việc tình nguyện hát “chay” không đàn không trống, em hát cái bài:
Bài thánh ca đó còn nhớ không em
Noel năm nào chúng mình có nhau
Long lanh sao trời đẹp thêm môi mắt
Áo trắng em bay như cánh thiên thần
Giọt môi hôn dưới tháp chuông ngân
-------------
Thiên hạ la ơi ới, yêu cầu tôi dịch, thế là tôi được dịp vẽ vời: Đây là câu chuyện của 2 người yêu nhau trong thời chinh chiến và...... , không biết họ có hiểu và cảm lời tôi dịch không, nhưng tôi thì.... chảy nước mắt. Còn Ba Tây, Phi Luật Tân, Peru, Nhật Bản.... đều có bài hát của nước họ, tôi nghĩ chắc.... chả ai hiểu, nhưng cứ đến “Đêm Thánh Vô Cùng” hay “Jingo Bell” thì lập tức có một ban đại hợp xướng đồng loạt cất tiếng, “giọng chính” cũng nhiều mà “bè phụ” cũng không thiếu, ngôn ngữ của nước nào thì “hồn” nước đó giữ, vang khắp khu phố, người hàng xóm xung quanh tuy thấy ồn ào, nhưng ai cũng thông cảm vì một năm chỉ có một lần. Theo tôi, thì ở Nhật có 2 khung cảnh mà tôi thấy cảm thấy thanh bình nhất, một là.... trong quán nhậu, hai là tham dự những ngày lễ quốc tế như thế này. Trong đêm chúa ra đời sẽ không có cái màn “bát phố” như Việt Nam vì .... xe điện chỉ chạy đến 12 giờ.
Còn ở Việt Nam thì sao ông? Tôi nhớ tụi mình có cái màn “diện đồ mùa đông” vòng vòng quanh nhà thờ Đức Bà. Sau khi dự lễ, trên đường về nhà thế nào cũng phải ghé “quán bên đường” gần cái chợ trên đường Phạm Ngũ Lão làm reveillon bằng tô cháo gà và ly sâm bổ lượng. Gọi là “đêm đông lạnh lẽo”, nhưng trời Saigon lúc nào cũng hâm hấp, nóng hừng hực, nhưng tô cháo gà nóng và ly sâm bổ lượng ngon-ngọt thiệt. À cô T., cô N. thường đi cùng với tụi mình đó, ông còn gặp không? Hỏi ông cũng như không, gì chứ đụng đến mấy cô là.... má ông lại đỏ ửng.
Ở đây tuy không có ông, không có cô T. và N. nhưng tôi vẫn hình dung lờ mờ ra hình ảnh ngôi nhà thờ Đức Bà cao vút bên cạnh Bưu Điện Saigon, vẫn tưởng tượng ra cảnh phố xá tràn ngập người là người, trong đó có tụi mình đang dzung dzăng dung dẻ. Nhớ Việt Nam quá ông ơi.
Năm nay, đại gia đình tôi đón Noel hôm 23, nhân ngày sinh nhật của “Thiên Hoàng Akihito” Nhật Bản bằng một bữa cơm “không đơn giản”. Trừ những cô em ở xa, còn hầu hết có mặt. Ngon lắm. Vui lắm, nhưng vẫn cảm thấy còn thiếu thiếu cái gì đó khó diễn tả.
Quê nhà xa lắc xa lơ đó
Ngoảnh lại tha hồ mây trắng bay
(Hành Phương Nam - Nguyễn Bính)
Tôi ngừng bút.
Có rảnh, thư kể tôi nghe Giáng Sinh Saigon nhé.
Vinh danh thiên chúa trên trời
Bình an dưới thế cho người... như ông
Nhớ Cầu nguyện luôn cho... tôi.
Bạn ông
Khuê